ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Ο καθηγητής Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων του πανεπιστημίου American University Ράνταλ Χένινγκ μιλάει στην «Κ» για τις παρεμβάσεις της αμερικανικής κυβέρνησης στην κρίση της Ευρωζώνης και για τους γεωστρατηγικούς λόγους για τους οποίους επιμένει στην αναδιάρθρωση του χρέους. Οπως λέει χαρακτηριστικά, «το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία αυξάνει την ανάγκη σταθεροποίησης της Ανατολικής Μεσογείου, και οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Ομπάμα ζητούν τώρα… επίλυση του ζητήματος του ελληνικού χρέους γι’ αυτόν τον λόγο».
Παράλληλα, ο ευρωσκεπτικισμός έχει γίνει υπαρξιακή απειλή για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει σειρά από κρίσεις. Για να αντιμετωπισθεί, εκτιμά ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να στηρίξουν την επιστροφή στην ανάπτυξη. «Ως πανευρωπαϊκή προσέγγιση, η λιτότητα είναι πλέον διαβρωτική», τονίζει χαρακτηριστικά.
Περί ελληνικού ζητήματος
Ο κ. Χένινγκ κάνει κριτική στο τρίτο ελληνικό πρόγραμμα, τονίζοντας ότι δεν προβλέπει εναλλακτικό σενάριο για την αναδιάρθρωση του χρέους αν οι στόχοι του δεν επιτευχθούν. Οπως προειδοποιεί, «η αναδιάρθρωση του χρέους θα γίνει ούτως ή άλλως, απλώς πιο χαοτικά, και αυτό θα είναι χειρότερο για όλα τα μέρη». Την ίδια στιγμή, ωστόσο, τονίζει ότι οι μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό και η διεύρυνση της φορολογικής βάσης πρέπει να γίνουν, με πρόγραμμα ή χωρίς.
Σύμφωνα με τον Αμερικανό καθηγητή, πάντως, η θέση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ότι η ελάφρυνση του χρέους πρέπει να είναι μεγάλη είναι ευνοϊκή για την ελληνική κυβέρνηση. Οπως εκτιμά, «οι έξυπνοι αξιωματούχοι στην Αθήνα θα συνεργάζονταν με το Ταμείο αντί να ζητούν την εκδίωξή του από τους θεσμούς».
– Ποιες προβλέπετε ότι θα είναι οι συνέπειες του Brexit για την Ευρωπαϊκή Ενωση;
– Πολλοί παρατηρούν ότι η Βρετανία ήταν απρόθυμος εταίρος στην ευρωπαϊκή ενοποίηση από την αρχή. Κάποιοι, μάλιστα, καταλήγουν ότι η έξοδός της από την Ε.Ε. θα αφαιρέσει ένα εμπόδιο για τη βαθύτερη ενοποίηση μεταξύ των υπόλοιπων μελών. Αρκετά χρόνια πριν, ίσως να συμφωνούσα με αυτό. Αλλά σήμερα βλέπουμε ότι ο ευρωσκεπτικισμός βρίσκεται σε άνοδο και ότι έχει γίνει υπαρξιακή απειλή για την ευρωπαϊκή ενοποίηση.
– Μπορεί να είναι, λοιπόν, το τελευταίο χτύπημα για την ευρωπαϊκή ενοποίηση;
– Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, όπου το σχέδιο της ενοποίησης αντιμετωπίζει πολλαπλές απειλές: τους πρόσφυγες και τη μετανάστευση, την έξοδο της Βρετανίας, την επισφαλή ανάκαμψη με πολύ χαμηλό πληθωρισμό και μία γεωπολιτική κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο. Σε συνδυασμό με το δημοψήφισμα στην Ιταλία και τις εκλογές στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ολλανδία το επόμενο έτος, στις οποίες τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα αναμένεται να ενισχυθούν, αυτές οι απειλές συνθέτουν εκρηκτικό μείγμα. Σε αυτό το περιβάλλον, είναι απαραίτητο να επανέλθει η ανάπτυξη και οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να υποστηρίξουν ενωμένοι αυτό τον σκοπό. Η λιτότητα μπορεί να συνέβαλε στο να διατηρηθεί η υποστήριξη των βόρειων πιστωτριών χωρών κατά τη διάρκεια της κρίσης της Ευρωζώνης και παραμένει απαραίτητη σε κάποιες χώρες, αλλά ως πανευρωπαϊκή προσέγγιση είναι πλέον διαβρωτική.
– Πώς αξιολογείτε το τρίτο πρόγραμμα σταθεροποίησης της Ελλάδος;
– Κάποια από τα μέτρα που απαιτούν οι θεσμοί στο τρίτο πρόγραμμα είναι αλλαγές πολιτικής που η Ελλάδα θα πρέπει να κάνει, με ή χωρίς πρόγραμμα. Αυτά περιλαμβάνουν τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος και τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Αλλά υπάρχουν δύο σοβαρές ελλείψεις στο πρόγραμμα. Πρώτον, δεν είναι ρεαλιστικές οι εκτιμήσεις του για τις επιπτώσεις της περαιτέρω δημοσιονομικής λιτότητας στο χρέος. Το πρόγραμμα προβλέπει ανάκαμψη, ενώ την ίδια στιγμή το δημοσιονομικό έλλειμμα προβλέπεται ότι θα μειωθεί κατά περισσότερο από 3% του ΑΕΠ. Αλλά υπό τις παρούσες συνθήκες αυτά είναι ασύμβατα. Δεύτερον, το Eurogroup δεσμεύθηκε να δώσει ουσιαστική ελάφρυνση του χρέους το 2018, αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι η ελληνική κυβέρνηση θα εφαρμόσει πλήρως το πρόγραμμα στο μεταξύ. Ωστόσο, αυτό το σχέδιο δεν προβλέπει εναλλακτικό σενάριο αν η εφαρμογή, για οποιονδήποτε λόγο, είναι ανεπαρκής. Η αναδιάρθρωση του χρέους θα γίνει ούτως ή άλλως, απλώς πιο χαοτικά, και αυτό θα είναι χειρότερο για όλα τα μέρη. Τα ελληνικά προγράμματα ανέβαλαν την απόφαση για την ελάφρυνση του χρέους από την αρχή, αν εξαιρέσει κανείς τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα το 2012. Και η δήλωση του Eurogroup του Μαΐου ουσιαστικά μεταθέτει το πρόβλημα μετά τη γερμανική εκλογική αναμέτρηση.
Ο ρόλος του ΔΝΤ και οι πιέσεις από Ουάσιγκτον
– Θεωρείτε ότι το ΔΝΤ θα συμμετέχει σε αυτό το πρόγραμμα;
– Υπάρχουν πολλές εικασίες γύρω από αυτό το ερώτημα, και δη αν το ΔΝΤ θα συμμετέχει με χρηματοδότηση. Αυτό θα εξαρτηθεί από την αξιολόγηση της βιωσιμότητας του χρέους που θα κάνει μετά τις αποφάσεις του Eurogroup για το χρέος το φθινόπωρο. Η εκτελεστική διευθύντρια του ΔΝΤ έχει πει ότι η δημοσιονομική προσαρμογή που χρειάζεται για να επιτευχθεί ο στόχος πρωτογενούς πλεονάσματος του 3,5% του ΑΕΠ (σ.σ.: που προβλέπει το πρόγραμμα) είναι «εξαιρετικά μη ρεαλιστική». Η ίδια και το προσωπικό του Ταμείου ζητούν ελάφρυνση του χρέους, κι ενώ αφήνουν το ζήτημα του κουρέματος στη διακριτική ευχέρεια των Ευρωπαίων πιστωτών επιμένουν ότι η ελάφρυνση πρέπει να είναι μεγάλη. Σε αυτό το ζήτημα, η θέση του ΔΝΤ είναι ευνοϊκή για την ελληνική κυβέρνηση και οι έξυπνοι αξιωματούχοι στην Αθήνα θα συνεργάζονταν με το Ταμείο αντί να ζητούν την εκδίωξή του από τους θεσμούς.
– Τι ρόλο έχει διαδραματίσει στις διαπραγματεύσεις με τους Ευρωπαίους ο Αμερικανικός παράγοντας;
– Κατά τη διάρκεια της κρίσης της Ευρωζώνης, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένως προσπαθήσει να φέρουν κοντά τους Ευρωπαίους ώστε να επιλυθούν διαφορές επί των προγραμμάτων όπως εκείνο της Ελλάδας. Κάποιες φορές έχουν τον ρόλο του ουδέτερου διαμεσολαβητή, αλλά όχι πάντα. Οταν η κρίση απειλεί να μεταφερθεί στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ή σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, στο παρασκήνιο η Ουάσιγκτον θα πιέσει περισσότερο τη μία ή την άλλη πλευρά. Το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία αυξάνει την ανάγκη σταθεροποίησης της ανατολικής Μεσογείου, και οι αξιωματούχοι της διακυβέρνησης Ομπάμα ζητούν τώρα, όπως και θα έπρεπε, επίλυση του ζητήματος του χρέους της Ελλάδος γι’ αυτόν τον λόγο.