Ποιος έφτιαξε τα ρούχα μου, #whomademyclothes; Την ερώτηση θέτει το Fashion Revolution, μια παγκόσμια καμπάνια ευαισθητοποίησης σε θέματα κοινωνικών και περιβαλλοντικών καταστροφών στον χώρο της μόδας. Το κίνημα γεννήθηκε ως αντίδραση στην τραγωδία της 24ης Απριλίου του 2013, όταν το oκταώροφο κτίριο Rana Plaza –που βρισκόταν 30 χλμ. από την πρωτεύουσα του Μπανγκλαντές και το οποίο φιλοξενούσε, μεταξύ άλλων, πέντε υφαντουργίες– κατέρρευσε, με αποτέλεσμα τον θάνατο τουλάχιστον 1.127 ανθρώπων και τον τραυματισμό άλλων 2.450.
Μόνο το 2016, το Fashion Revolution ήρθε σε επαφή με 195 εκατ. διαδικτυακούς χρήστες μέσω του hashtag του, ενώ σήμερα έχει παρουσία σε πάνω από 95 χώρες, μέσα σ’ αυτές και η Ελλάδα. Στην Αθήνα βρέθηκε χθες και προχθές και μίλησε στην «Κ» η Βρετανίδα Ορσολα ντε Κάστρο, συνιδρύτρια και διευθύντρια του κινήματος, για να πάρει μέρος σε μια εκδήλωση αφιερωμένη στη sustainability (βιωσιμότητα) στη μόδα, σε συνεργασία με το Βρετανικό Συμβούλιο και τον πολιτιστικό οργανισμό Atopos cvc.
– Η λέξη «βιωσιμότητα» έχει γίνει ένας «κουλ» όρος στη βιομηχανία;
– Σίγουρα δεν είναι ένας όρος που πια απλώς τον προσπερνάς, ενώ το στίγμα με το οποίο ήταν μονίμως συνδεδεμένη, κάλτσες κάνναβης κ.λπ., δεν είναι πλέον μέρος της εξίσωσης. Σήμερα βλέπουμε κάποιους ιδιαίτερα κουλ σχεδιαστές, ειδικά στη νέα γενιά, που βάζουν το ήθος και τη βιωσιμότητα στο κέντρο του κώδικα του ντιζάιν τους. Αυτό είναι σήμερα το νέο αβανγκάρντ.
– Την ίδια στιγμή, κάποια μεγάλα brands φαίνεται να δείχνουν μια πιο ενεργητική στάση σε θέματα που αφορούν τη βιωσιμότητα.
– Εχει ενδιαφέρον, γιατί ενώ κάποια αλλάζουν, πολλά άλλα όχι. Τα λόγια διαφέρουν πολύ από τις πράξεις και έχουμε δει πολλές περιπτώσεις greenwashing (παραπλανητικές πρακτικές μάρκετινγκ ή δημοσίων σχέσεων). Η διαφάνεια απουσιάζει ακόμη και από τις πιο γνωστές μάρκες και θα περάσει καιρός μέχρι να δούμε πραγματική αλλαγή. Ομως ο συνδυασμός κάποιων μεγάλων ονομάτων που καινοτομούν με την πλειονότητα των μικρών brands που «εμφυτεύουν» βιώσιμες και ηθικές πρακτικές διευκολύνει και επιταχύνει αυτή την αλλαγή.
– Εχουμε βιώσει τα μειονεκτήματα της παγκοσμιοποίησης. Ποια θα λέγατε ότι είναι τα θετικά της;
– Εχουν να κάνουν με το να προσφέρεις αξιοπρεπή δουλειά σε ανθρώπους που δύσκολα τα βγάζουν πέρα – όχι ότι το έχουμε καταφέρει αυτό. Το 80% του εργατικού δυναμικού στην ένδυση, διεθνώς, είναι γυναίκες, πολλές από τις οποίες δεν πληρώνονται αρκετά για να ζήσουν. Αν η βιομηχανία ήταν διατεθειμένη να τις απασχολήσει σωστά, εξάγοντας αξιοπρέπεια και δεξιότητες στις αναπτυσσόμενες χώρες, τότε πιστεύω ότι θα βλέπαμε ένα πολύ θετικό αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης, ένα σύστημα που θα ήταν πηγή δύναμης και όχι εκμετάλλευσης.
– Η τεχνολογία μπορεί να γίνει παρτενέρ της βιωσιμότητας;
– Σίγουρα. Ειδικά σε θέματα διαφάνειας που αφορούν, π.χ., την προέλευση των προϊόντων. Ολοι μπορούν να συνεργαστούν αν υπάρχει καλή πρόθεση. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι το «πάντρεμα» μεταξύ του παρελθόντος και του μέλλοντος: χρειαζόμαστε την τεχνολογία όσο χρειαζόμαστε τις δεξιότητες και τη χειροτεχνία – η μόδα έχει να κάνει με το να φτιάχνεις, αυτό το στοιχείο είναι μη αναστρέψιμο. Το ανθρώπινο χέρι θα πρέπει πάντα να είναι μέρος της παραγωγής κι ο συνδυασμός του χειροποίητου και της τεχνολογίας είναι ένας χώρος που πιστεύω ότι θα δημιουργήσει καταπληκτικά υβρίδια.
– Ποιος είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης για τη δημιουργία μιας νέας καταναλωτικής νοοτροπίας;
– Αλλάζουμε τη νοοτροπία του «πετάω», που μας δόθηκε τα τελευταία 20 χρόνια, και η εκπαίδευση είναι το κλειδί σ’ αυτό, είτε είναι στο σχολείο είτε από τον έναν στον άλλο στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Στο Fashion Revolution το μότο μας είναι «Be Curious, Find Out, Do Something». Για μένα αυτό είναι που «λαδώνει» την πνευματική μας μηχανή και μας κάνει να αισθανόμαστε μέρος της λύσης.
– Μπορείς να πας ενάντια στην ελκυστικότητα της φθηνής, «γρήγορης» μόδας;
– Η φθηνή μόδα δεν είναι ελκυστική. Θα τη βαρεθούμε και θα αρχίσουμε να αναζητούμε κάτι πιο ποιοτικό. Πολλές φορές λέω το εξής, «ψάξτε για ποιότητα, όχι μόνο στα προϊόντα που αγοράζετε, αλλά στις ζωές εκείνων που τα φτιάχνουν». Πιστεύω ότι φτάνουμε εκεί σιγά σιγά.
– Πώς μπορούμε να γίνουμε πιο φιλικοί προς το περιβάλλον, σε σχέση με τη μόδα, στην καθημερινή μας ζωή;
– Οι αγοραστικές μας συνήθειες μπορούν να έχουν μεγάλο αντίκτυπο. Οταν αγοράζουμε από αγάπη κι όχι από κεκτημένη ταχύτητα, όταν κρατάμε τα ρούχα περισσότερο, τους φερόμαστε καλύτερα και τα επιδιορθώνουμε, κάνουμε μικρές πράξεις που φέρνουν μεγάλες αλλαγές.
Και βέβαια, πάντα ρωτάμε τις μάρκες, #whomademyclothes.
– Τι έχει αλλάξει από τη μέρα της τραγωδίας στο Rana Plaza;
– Το Rana Plaza ήταν αναπόφευκτο. Ετυχε να συμβεί στο Μπανγκλαντές και αντικατοπτρίζει μια αυξημένη παγκόσμια ζήτηση η οποία τρέφει τη μεγάλη εφοδιαστική αλυσίδα της «γρήγορης» μόδας, όπου η ευθύνη συνεχώς μετατοπίζεται. Η συμφωνία που υπεγράφη μετά την τραγωδία (μια πενταετής ανεξάρτητη σύμβαση μεταξύ διεθνών brands και εργατικών συνδικάτων του Μπανγκλαντές) έχει οδηγήσει σε κάποια πρόοδο σε θέματα ασφάλειας. Ομως, σύμφωνα με πρόσφατα ρεπορτάζ, το 90% των σχεδίων καθυστερεί στην εφαρμογή. Μέχρι σήμερα έχουν ελεγχθεί 2.185 εργοστάσια, καλύπτοντας περίπου το ένα τρίτο της παραγωγής. Τα περισσότερα όμως, ειδικά εκείνα που αναλαμβάνουν υπεργολαβίες, βρίσκονται εκτός της αρμοδιότητας της συμφωνίας. Το 90% του εργατικού δυναμικού στην ένδυση, στο Μπανγκλαντές, είναι γυναίκες, εκ των οποίων το 85% έχει πέσει θύμα κακομεταχείρισης. Το Fashion Revolution θα λανσάρει το Transparency Index (δείκτης διαφάνειας) τον Απρίλιο γιατί πιστεύουμε ότι κάθε εμπλεκόμενος στην αλυσίδα παραγωγής πρέπει να μπορεί να απαντήσει στο ερώτημα #whomademyclothes. Η πρώτη έκδοση του δείκτη περιλαμβάνει μόνο 40 εταιρείες, αλλά ζητούμε από το αγοραστικό κοινό να έρθει σε επαφή με τα αγαπημένα του brands και να τα ενθαρρύνει να συμμετάσχουν.