Ποιήτρια της μουσικής ερμηνείας, η σοπράνο Λένια Ζαφειροπούλου έχει επανειλημμένως συναρπάσει το αθηναϊκό κοινό στο απαιτητικό είδος του κλασικού τραγουδιού. Αυτήν την Παρασκευή εμφανίζεται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών μαζί με τον διαχρονικό συνεργάτη της, πιανίστα Αντρέι Χόβριν, στο Θέατρο Ολύμπια για τα Τransit songs, μια βραδιά τραγουδιού, ποίησης και video art των Κατερίνας Μερτζάνη και Celine Τοκμακίδη.
– Μιλήστε μας για την ιδέα σας και για το τι συνέχει το μουσικό και το εικαστικό μέρος της βραδιάς.
– Σχεδιάσαμε το πρόγραμμα αυτό σύμφωνα με το γενικότερο θέμα του φετινού Φεστιβάλ. Πολλές εκδηλώσεις φέτος θα μιλήσουν για τα σύνορα και το πέρασμα μέσα απ’ αυτά. Τα transit songs, όπως τα συλλέξαμε και τα συνδυάσαμε, είναι ένα οδοιπορικό στις οριακές καταστάσεις της ύπαρξης και στη δύναμη της ανθρώπινης θέλησης. Μιλούν για τα όρια μεταξύ τόπου και ουτοπίας, για την αναπόληση του χαμένου χρόνου, για το πόσο εύκολα και συχνά περνά κανείς το σύνορο μεταξύ απελπισίας και ελπίδας χωρίς να το καταλάβει, αλλά και για τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και παραίσθησης. Για τα θέματα αυτά έχουν ενδιαφερθεί όλοι οι μεγάλοι συνθέτες κι εμείς διαλέξαμε τραγούδια που καλύπτουν μια μεγάλη περίοδο της ευρωπαϊκής δημιουργίας: από το εκτενές τραγούδι του Μπετόβεν «Στην Ελπίδα», γεμάτο ακόμη από την αισιοδοξία του Διαφωτισμού, μέχρι τη μελαγχολική απορία των «Winter Words» του Μπέντζαμιν Μπρίτεν. Το εικαστικό μας τοπίο χτίζεται γύρω από την προβολή των στίχων των τραγουδιών, μεταφρασμένων στα ελληνικά. Η βασική εικόνα μέσα από την οποία γεννιούνται όλες οι άλλες είναι η εικόνα ενός γαλαξία, ως συμβόλου της αιώνιας και ουτοπικής αναζήτησής μας για μια ύπαρξη χωρίς όρια.
Ευέλικτοι πρεσβευτές
– Χρειάζεται η μουσική την εικαστική συμπλήρωση; Οι άνθρωποι, πλέον, δεν μπορούν απλώς να ακούσουν;
– Κοιτάξτε, ποτέ δεν θα έφτιαχνα ένα πρόγραμμα που αισθάνομαι ότι χρειάζεται συμπλήρωση ή υποστήριξη, ένα πρόγραμμα δηλαδή που δεν το πιστεύω απόλυτα. Γιατί είναι τρομακτικό να είσαι πάνω στη σκηνή μόνος με κομμάτια που δεν τα πιστεύεις. Μία βδομάδα πριν από το Φεστιβάλ, θα παρουσιάσουμε το ίδιο πρόγραμμα στο Βερολίνο χωρίς βίντεο και αν παίξουμε καλά, θα λειτουργήσει σίγουρα μια χαρά. Αυτό το οποίο επιδιώκουμε στο Φεστιβάλ με την προβολή των στίχων και το video art, είναι, για να το πω έτσι, μια πιο πλούσια και πλήρης καλλιτεχνική εμπειρία, ένα συμπόσιο όπου θα συμμετέχουν πιο πολλές αισθήσεις, όπως θα ’λεγε και ο Σαίξπηρ. Σκοπός μου είναι να καταβυθιστούμε όλοι σε μια διαδρομή που, αν τα καταφέρουμε καλά, κάτι ίσως ν’ αφήσει πίσω της.
Για μένα η φόρμα της κλασικής συναυλίας όπως την ξέρουμε δεν έχει τίποτε ιερό. Είναι ένα εφεύρημα του 19ου και κυρίως του 20ού αιώνα και θα έρθει η ώρα που θα διευρυνθεί ξανά. Ηδη γίνεται αυτό, ήδη αρχίζει η live κλασική μουσική να συνδυάζεται ξανά με φαγητό όπως στον 18ο αιώνα, με ποίηση και θέατρο όπως στον 19ο. Θα βρει λοιπόν κι ο δικός μας αιώνας τους δικούς του τρόπους. Για να είμαι ειλικρινής, αυτή η μορφή συναυλίας όπου το κοινό κάθεται ασάλευτο κι αμίλητο κι εμείς βγαίνουμε στη σκηνή και ούτε μια καλησπέρα δεν λέμε, μου φαίνεται όλο και πιο αφύσικη. Εχουν σπάσει όλες οι φόρμες στην εποχή μας κι εμείς είμαστε οι τελευταίοι σοβαροφανείς. Και ως τέτοιους συχνά το νεανικό κοινό μάς αρνείται. Σ’ αυτή τη συναρπαστική μουσική, αξίζουν πιο ευέλικτοι πρεσβευτές.
– Πείτε μας λίγα λόγια για τον συνεργάτη σας, Αντρέι Χόβριν.
– Ο Αντρέι είναι παθιασμένος φίλος και γνώστης της όπερας και του τραγουδιού κι έχει μεγάλη πείρα στη συνοδεία τραγουδιστών και είναι ένας αφάνταστα πηγαίος και εκφραστικός μουσικός. Παίζουμε μαζί από τον καιρό των σπουδών μας στη Στουτγάρδη. Μαζί του έκανα τα πρώτα μου ρεσιτάλ, μαζί του πρωτοεξερεύνησα το ρεπερτόριο. Μία φορά στη σχολή ο Αντρέι μού χάρισε μια παλιά, τρίτομη έκδοση του Πούσκιν. Υστερα ο καθένας μας πήγε σε διαφορετικές πόλεις. Κάθε φορά όμως που τηλεφωνιόμασταν μου ’λεγε: «Τι γίνεται μ’ εκείνον τον Πούσκιν; Χαμένος πάει». Ετσι με ανάγκασε να μάθω ρωσικά. Οι αυστηροί φίλοι είναι καλή επένδυση.
Σκοτεινές πλευρές του έρωτα
– Μαζί βγάλατε πρόσφατα και έναν δίσκο.
– Ο δίσκος μας, «Sunless Loves», κυκλοφόρησε τον περασμένο Μάρτιο από τη βρετανική εταιρεία First Hand Records. Περιλαμβάνει τρεις κύκλους τραγουδιών των Μπραμς, Προκόφιεφ και Μούσοργκσκι. Και οι τρεις αυτοί κύκλοι τραγουδούν τις σκοτεινές πλευρές του έρωτα: την εμμονή, το πάθος χωρίς ανταπόκριση, τη μοναξιά, την απώλεια, το παρελθόν που επιστρέφει σαν οχληρό πνεύμα. Ιδίως ο κύκλος του Μοντέστ Μούσοργκσκι «Χωρίς Ηλιο», που δίνει και τον τίτλο στο δίσκο, είναι για μένα από τις πιο πρωτότυπες και συγκλονιστικές στιγμές της ιστορίας του τραγουδιού. Το αθηναϊκό κοινό μπορεί να βρει το δίσκο μας στο κατάστημα OperaCD, Ακαδημίας 57. Θα πωλείται και στη συναυλία μας στο Φεστιβάλ.
– Είστε μουσικός, ποιήτρια, μεταφράστρια… δεν έχετε νιώσει την ανάγκη να συνθέσετε και μουσική;
– Δεν το έχω επιχειρήσει μετά τα πρώτα χρόνια των σπουδών μου, γιατί αφιερώθηκα σε άλλους τομείς και αυτά τα πράγματα χρειάζονται αφιέρωση. Η τέχνη για μένα είναι επάγγελμα με την έννοια της maitrise. Κατέχω μια τέχνη με την έννοια του μάστορα, με τη μεσαιωνική έννοια.
Παρασκευή 16 Ιουνίου, ώρα 21.00 στο θέατρο «Ολύμπια», Ακαδημίας 59 – 61
Λένια Ζαφειροπούλου, τραγούδι
Αντρέι Χόβριν, πιάνο Κατερίνα Μερτζάνη, Celine Τοκμακίδη, βίντεο.