Μετανάστες, οι άνθρωποι που… πετούν

Μετανάστες, οι άνθρωποι που… πετούν

4' 3" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Αρχές της δεκαετίας του ’90, έβλεπα τους Αλβανούς στην Ομόνοια. Για μένα ήταν συγκλονιστικό. Μπορούσες να διαβάσεις στα πρόσωπά τους τη δυσκολία της ζωής τους. Τότε αποφάσισα να ζωγραφίσω τη μετανάστευση και το έχω κάνει ως εξής». Ο Εντι Χίλα παίρνει ένα στιλό και σχεδιάζει στο σημειωματάριό μου αρχαίες κολόνες και στην κορυφή τους ανθρώπους να πετούν. Εξηγεί τι ακριβώς σκιτσάρει μιλώντας αλβανικά (που μεταφράζει στα ελληνικά η Etleva Dore, από την πρεσβεία) με εμβόλιμες λέξεις στα γαλλικά.

Σάββατο μεσημέρι, 15 Ιουλίου, προτελευταία ημέρα της documenta 14 στην Αθήνα. Ο Αλβανός ζωγράφος, από τις κορυφαίες συμμετοχές της μεγάλης αυτής εικαστικής διοργάνωσης, κάθεται γύρω από ένα επίμηκες τραπέζι στο κέντρο Τύπου της documenta 14, στη Ρηγίλλης, και μάλλον κουβεντιάζουμε παρά ακολουθούμε το τελετουργικό μιας συνέντευξης.

Ποιος είναι ο 73χρονος, άγνωστος στην Ελλάδα πριν από την documenta 14, εικαστικός δημιουργός από τη γειτονική Αλβανία, που ξεδίπλωσε με τα έργα του στο ΕΜΣΤ και στο Ωδείο Αθηνών, όχι μία αλλά πολλές ζωές και ζωγραφικές περιόδους; Ποια σχέση έχει ο Eντι Χίλα που ο Χότζα εκτόπισε σε ένα εκτροφείο πουλερικών για να τον τιμωρήσει για την «παρακμιακή», δυτικότροπη, τέχνη του, με αφορμή το έργο του «Δενδροφύτευση» (1971, αποτυπώνει εργάτες σε μια σκληρή καθημερινότητα), o Eντι Χίλα που «μετρούσε τσουβάλια στο τέλος της ημέρας», με τον καλλιτέχνη που υπογράφει αυτά τα σκοτεινά, υπερβατικά τοπία, χωρίς ανθρώπινη παρουσία, τα οποία χαρακτηρίζουν την πρόσφατη δουλειά του;

Ο Eντι Χίλα δεν «πετάει» τίποτα. «Αυτή η εμπειρία», λέει για τον εκτοπισμό του και την ασφυξία της δικτατορίας, «χρησίμευσε ως μια περίοδος συνειδητοποίησης, εκτεταμένης περισυλλογής και ωριμότητας. Aλλαξε τη δημιουργική πρακτική μου, όχι μόνο σε σχέση με τη ζωή αλλά και με την τέχνη. Hμουν και τυχερός κατά μια έννοια. Δε μου έλεγε κανείς “πώς το έκανες έτσι”. Eφτιαξα έτσι μια δική μου πραγματικότητα. Oταν οι άνθρωποι ζουν υπό τον έλεγχο ενός δικτατορικού καθεστώτος για όλο τους τον βίο, τους είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρουν χώρο ν’ αναπνεύσουν και να νιώσουν ελεύθεροι. Μολαταύτα, η ζωή συνεχίζεται ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες – είναι ένας αέναος αγώνας να ξεπεραστούν τα εμπόδια που θέτουν όρια στην ευτυχία και στην προσωπική ελευθερία». «Δηλαδή, η ζωή είναι πιο δυνατή από τις συνθήκες;» ρωτάμε. «Ασφαλώς», απαντά. «Γιατί και στη δικτατορία ο άνθρωπος παντρεύεται, ερωτεύεται, κάνει παιδιά, τα σπουδάζει, πάει διακοπές…». «Υπάρχει πάντα ο φόβος όμως», επιμένουμε. «Ασφαλώς», συναινεί. «Μιλώ για το ανθρώπινο κομμάτι της ζωής. Για την καθημερινότητα. Αλλιώς θα αυτοκτονήσει κανείς, δεν θα αντέξει».

– Εσάς, τι σας «έσωσε»; Η αγάπη για τη ζωή ή για την τέχνη;

– Και τα δύο. Ο άνθρωπος πρέπει να έχει κίνητρο για να ζει.

– Γιατί εξακολουθείτε να ζείτε στα Τίρανα, ενώ θα μπορούσατε και σε κάποια άλλη χώρα;

– Είναι επιλογή μου. Πιστεύω ότι κάποιος που κάνει τη δική μου δουλειά πρέπει να έχει την πρώτη γεύση από τον τόπο του. Ζωγραφίζοντας πρέπει να βλέπεις τα πράγματα από κοντά και έτσι βλέπεις και την αλήθεια τους. Το ξεχωριστό βρίσκεται στον τόπο που γνωρίζεις καλύτερα.

– Παρότι η τέχνη σας δεν είναι η ρεαλιστική αποτύπωση.

– Η ζωγραφική έχει ως βάση τον ρεαλισμό. Τα έργα που έχετε δει στην documenta, στο ΕΜΣΤ, είναι με βάση ό,τι έχω ζήσει, όπως η περίοδος που εργαζόμουν στο εκτροφείο πουλερικών. Στο Ωδείο Αθηνών, τα τέσσερα μεγάλα έργα με τίτλο «Μια σκηνή στην οροφή του αυτοκινήτου», έχουν στοιχεία πιο αφηρημένα και σουρεαλιστικά, με την έννοια της εκτός πραγματικότητας. Το θέμα αυτό βασίζεται σε έναν άλλον ρεαλιστικό κόσμο, της μετανάστευσης και των διαστάσεων που έχει πάρει στην Ευρώπη. Ολόκληρη η ιστορία της σκηνής δεν είναι παρά μια γρήγορη στάση και η μετατόπιση από τον έναν προορισμό στον άλλο. Η σκηνή παραμένει μια κινητή και εύθραυστη δομή. Πρόκειται για μια άμεση λύση επιβίωσης η οποία χαρακτηρίζεται από μυστήριο.

– Το πολιτικό παρελθόν επηρέασε τα χρώματα των έργων σας;

– Το παρελθόν ήταν δύσκολο όχι μόνο για μένα, για όλους. Για πενήντα χρόνια είμαστε μια κλειστή χώρα. Δεν μπορούσαμε να ταξιδέψουμε, να επικοινωνήσουμε. Είμαστε πολύ περιορισμένοι. Ειδικά οι καλλιτέχνες. Αναζητούσαμε την αλήθεια μέσα από βιβλία, έντυπα, πληροφορίες από το εξωτερικό. Παρ’ όλα αυτά υπήρχε ένα εκπαιδευτικό σύστημα στην Ακαδημία Τεχνών της Αλβανίας, υπήρχε η συναναστροφή με τους ανθρώπους, οι συζητήσεις. Η Ακαδημία Τεχνών ήταν ένα εργαστήριο. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει 100%. Εγώ, δείτε, είμαι σήμερα στην documenta. Αλλοι Αλβανοί καλλιτέχνες συμμετείχαν στην Μπιενάλε. Η Αλβανία δεν είναι μια χώρα που δεν γνωρίζει κανείς.

Ζωγράφος και εκπαιδευτικός

Ο Εντι Χίλα είναι Αλβανός καλλιτέχνης, ζωγράφος και εκπαιδευτικός. Αρχές του ’70 επικρίθηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα για τον εξπρεσιονιστικό χαρακτήρα του έργου του και για τη χρήση αισθητικής που δεν ήταν σύμφωνη με τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Κράτησε τα έργα του κρυμμένα στο ατελιέ του πολλά χρόνια. Εχει συμμετάσχει σε διεθνείς εκθέσεις: Μπιενάλε της Βενετίας (1999), Blood and Honey – The Future’s Balkan στο Essl Museum της Βιέννης (2003), Μπιενάλε του Λίβερπουλ (2010), Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής στη Βενετία (2014) κ.ά. Δίδαξε επί δύο δεκαετίες στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στα Τίρανα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή