«Οχι σε συγκυβέρνηση με Ν.Δ.», «ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ούτε θα γίνει σοσιαλδημοκρατικό κόμμα», «τα θρησκεύματα να περάσουν στην αρμοδιότητα του υπ. Εσωτερικών», «ο χωρισμός Κράτους – Εκκλησίας θα τεθεί από τον ΣΥΡΙΖΑ στην επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση». Τις θέσεις αυτές διατυπώνει στην «Κ» ο Νίκος Φίλης, παίρνοντας αποστάσεις από τον στόχο της καθαρής εξόδου της Ελλάδας από το μνημόνιο. «Μιλάω με τον πρωθυπουργό όποτε συνεδριάζουν τα όργανα. Η αλήθεια, όχι πολύ τακτικά», λέει. Σχολιάζοντας την παραίτηση του διεθνούς φήμης αστροφυσικού κ. Σταμάτη Κριμιζή και τον διάδοχό του, τονίζει: «Δεν πρέπει να επιτρέπουμε με λάθος επιλογές προσώπων να πλήττεται το ήθος και το ύφος της αριστερής διακυβέρνησης».
– Οταν εφαρμοστεί η απλή αναλογική, το πρώτο κόμμα πρέπει να κυβερνήσει με το δεύτερο, διαφορετικά θα επέλθει ακυβερνησία. Θα συγκυβερνήσετε με τη Ν.Δ.;
– Η ερώτηση παραπέμπει σε σενάρια πολιτικής φαντασίας. Κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού δεν μπορεί να ευδοκιμήσει στην Ελλάδα, καθώς, μάλιστα, η μνημονιακή καταστροφή έχει ονοματεπώνυμο. Η κυβέρνηση Παπαδήμου που είχε τέτοια χαρακτηριστικά αποτέλεσε οδυνηρό παράδειγμα. Η αξίωση να συγκροτούνται κυβερνήσεις του 95% οδηγεί στην αναίρεση της δημοκρατικής αρχής για εναλλαγή κομμάτων με διαφορετικά προγράμματα στην εξουσία. Η μόνη πολιτικά βιώσιμη λύση είναι κυβερνήσεις προγραμματικής συνεργασίας με προοδευτικό ή συντηρητικό προσανατολισμό. Το Κίνημα Αλλαγής πρέπει να επιλέξει.
– Ο διαχωρισμός Κράτους – Εκκλησίας δεν συζητείται και τα βιβλία των Θρησκευτικών περνούν από την έγκριση της Εκκλησίας. Υπέστειλε η Αριστερά τη σημαία των αρχών της και σε αυτό το θέμα;
– Το αίτημα του χωρισμού Κράτους – Εκκλησίας, δηλαδή η κατοχύρωση διακριτών ρόλων, είναι κοινωνικά ώριμο και θα τεθεί από τον ΣΥΡΙΖΑ στην επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση. Για τα βιβλία των Θρησκευτικών η Εκκλησία εκφράζει τη γνώμη της για δογματικά θέματα, αλλά η πολιτεία αποφασίζει κυριαρχικά. Προφανώς, είναι αναγκαία η κατάργηση του άρθρου 3 για την επικρατούσα θρησκεία και του Προοιμίου του Συντάγματος για το Αγιο Πνεύμα, ώστε να μη δημιουργούνται αφορμές για σκόπιμη παρερμηνεία του. Η Αριστερά όχι μόνο δεν υπέστειλε τον αγώνα, αλλά, αν κρίνω από την ευρύτερη αποδοχή των νέων προγραμμάτων των Θρησκευτικών, δημιουργεί τις δυνατότητες για τον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης. Προσωπικά αισθάνομαι ικανοποιημένος γιατί τόσο με τη θητεία μου στο υπουργείο όσο και με την απομάκρυνσή μου, υπό τις γνωστές συνθήκες, συνετέλεσα σε αυτή την αλλαγή. Με αφορμή τις αντιδράσεις της Εκκλησίας για τον νέο Οργανισμό του υπουργείου Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων, νομίζω ότι ήρθε η ώρα να συζητήσουμε τη μεταφορά της αρμοδιότητας των θρησκευμάτων σε άλλο υπουργείο, π.χ. στο Εσωτερικών, όπως σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
– Αμφισβητείτε το κυβερνητικό αφήγημα περί εξόδου από την κρίση, το οποίο διαμορφώνει ο ΣΥΡΙΖΑ. Θεωρείτε επικίνδυνο για τη χώρα το αφήγημα της καθαρής εξόδου;
– Δεν θέλω να προσθέσω ακόμη ένα επίθετο διευκρινιστικό του όρου «έξοδος». Επίσης, δεν μου αρέσει ο μεταμοντέρνος όρος «αφήγημα» που παραπέμπει σε μια προσέγγιση της πραγματικότητας πρωτίστως με επικοινωνιακούς όρους. Ας μιλήσουμε καλύτερα για είσοδο σε νέα περίοδο και για το σχέδιο της επόμενης μέρας. Δηλαδή, πού πάμε, με ποιους όρους και υπέρ ποίων; Σύγκλιση με την Ευρώπη και μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων ή συνέχιση της απόκλισης και γιγάντωση των ταξικών διαφορών; Μετά τον Αύγουστο θα υπάρξoυν αλλαγές.
Απομένει να δούμε το εύρος τους. Οι δανειστές επιδιώκουν τη σκληρή επιτροπεία να τη διαδεχθεί μια χαλαρότερη επιτήρηση που θα είναι όμως αυστηρότερη από ό,τι συμβαίνει στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες που βγήκαν από μνημόνια, με τη δικαιολογία ότι στην ελληνική περίπτωση παραμένει σε υψηλότατα επίπεδα το δημόσιο χρέος. Συνεπώς, η Ελλάδα, παρά το νέο ευνοϊκότερο πλαίσιο, δεν θα επανέλθει αμέσως σε αυτό που ονομάζεται «ευρωπαϊκή κανονικότητα». Δεν ωφελούν ούτε τα «αφηγήματα» θριαμβολογίας ούτε η καταστροφολογία με την οποία η Ν.Δ. δηλητηριάζει τον δημόσιο βίο.
– Τα πρωτογενή πλεονάσματα σας κάνουν υπερήφανο;
– Πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% επί πέντε συνεχή έτη είναι δύσκολο να επιτευχθούν και σε κάθε περίπτωση υπονομεύουν την ανάπτυξη. Τα πλεονάσματα κατευθύνονται στην πληρωμή των τόκων του χρέους, δηλαδή, αφαιρούνται από την πραγματική οικονομία. Μειώνονται έτσι κατά πολύ οι δυνατότητες επενδύσεων για να δημιουργηθούν συνθήκες παραγωγικής ανασυγκρότησης και δίκαιης ανάπτυξης. Τα υπερπλεονάσματα, που καταγράφηκαν για δεύτερη χρονιά φέτος, λειτούργησαν υφεσιακά, όπως παραδέχθηκε και ο κ. Τσακαλώτος, και έτσι, ναι μεν βγήκαμε από την ύφεση αλλά πήγαμε σε μια αναιμική ανάπτυξη, με σοβαρό κοινωνικό κόστος. Σημειώστε ότι την αντίθεσή τους στη διατήρηση τόσο υψηλών πλεονασμάτων έχουν εκφράσει όλα τα κόμματα, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, ο Κώστας Σημίτης. Συνεπώς, παρά τις διαφορές, υπάρχει έδαφος για ευρύτερη συμφωνία στο θέμα.
– Είναι ο ΣΥΡΙΖΑ σοσιαλδημοκρατικό κόμμα;
– Το ερώτημα έχει τροφοδοτήσει έντονο διάλογο. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ούτε θα γίνει σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Είναι αλήθεια ότι η κυβερνητική εμπειρία τον ανάγκασε να προσγειωθεί απότομα σε μια μνημονιακή πραγματικότητα με τη σφραγίδα νεοφιλελευθερισμού. Δεν υιοθέτησε όμως την πατρότητα του προγράμματος. Το γεγονός ότι το έβγαλε σε πέρας είναι λογικό να ενεργοποιεί υπολανθάνουσες τάσεις μετάλλαξης και ανάλογες πιέσεις από την πλευρά του συστήματος. Στην Ευρώπη τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα περνούν βαθιά κρίση. Αποδυναμώνονται, διασπώνται, μεταλλάσσονται, ορισμένα εξαφανίζονται. Δεν έχουμε λοιπόν κάτι να μιμηθούμε ή να ζηλέψουμε. Η δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ είναι η δημοκρατική του συγκρότηση από διάφορες πολιτικές οικογένειες της ευρύτερης Αριστεράς, οι αναφορές του στη ριζοσπαστική Αριστερά, δηλαδή μια διαφορετική ιστορικότητα στο πλαίσιο της πληθυντικής ευρωπαϊκής Αριστεράς, που η κρίση και εδώ αλλά και σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου ανέδειξε. Οποιαδήποτε προοδευτική εξέλιξη στη χώρα μας προϋποθέτει κυβερνήσεις συνεργασίας με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ.
Οσοι επιχειρούν να διαμορφώσουν «εμφυλιοπολεμικές συνθήκες», κατασκευάζοντας αντι-ΣΥΡΙΖΑ, ψυχώσεις και μέτωπα, προσφέρουν κακές υπηρεσίες στη δημοκρατία.
– Σας προβλημάτισε η παραίτηση Κριμιζή από τον Ελληνικό Διαστημικό Οργανισμό και οι καταγγελίες του;
– Η παραίτηση ενός διαπρεπούς επιστήμονα που έχει τιμήσει τη χώρα μας διεθνώς είναι λυπηρό γεγονός. Δεν ξέρω αν εξαντλήθηκαν όλες οι δυνατότητες να μην υπάρξει μια τέτοια εξέλιξη. Εμπιστεύομαι, βέβαια, τη διαβεβαίωση του αρμόδιου υπουργού ότι δεν έχει υπάρξει ακόμη εκταμίευση ούτε ενός ευρώ. Πάντως το «follow the money» του κ. Κριμιζή συνιστά μια ηχηρή προειδοποίηση. Ομως, είμαι βαθιά ενοχλημένος από τον δημόσιο λόγο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του νέου προέδρου του οργανισμού. Δεν είμαι σε θέση να κρίνω την επιστημονική του συγκρότηση. Αλλά, η υιοθέτηση εκ μέρους του αντιεπιστημονικών και ανορθολογικών αντιλήψεων, μέσα σε ένα πλαίσιο που θυμίζει τις δοξασίες του θρησκόληπτου «ψεκασμένου» υπερσυντηρητισμού, υπονομεύει την τοποθέτησή του. Δεν είναι η πρώτη φορά που η κυβέρνηση εκτίθεται με τουλάχιστον αμφιλεγόμενες επιλογές προσώπων (θυμίζω το προηγούμενο του ΕΦΚΑ) και οφείλουμε να πούμε ότι δεν είναι δυνατόν μετά τρία χρόνια στη διακυβέρνηση να γίνονται ακόμη τέτοια ατοπήματα. Δεν πρέπει να επιτρέπουμε με τις λάθος επιλογές προσώπων να πλήττεται το ήθος και το ύφος της αριστερής διακυβέρνησης. Ούτε να δημιουργείται η εντύπωση ότι στο πλαίσιο της κυβέρνησης λειτουργούν κλειστά ή αυτονομημένα συστήματα εξουσίας.
Για τις περικοπές
– Μιλάτε με τον κ. Τσίπρα;
– Ναι, όποτε συνεδριάζουν τα όργανα. Η αλήθεια, όχι πολύ τακτικά. Η κυβέρνηση είναι ώρα να πάρει πρωτοβουλίες ενημέρωσης των πολιτικών δυνάμεων και του λαού για την πορεία των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές και η συζήτηση επιβάλλεται να γίνει στη Βουλή, με στόχο την ευρύτερη συναίνεση. Με δεδομένη τη βελτίωση της οικονομίας, πρέπει να είναι ύψιστη προτεραιότητα η αποτροπή των περικοπών σε συντάξεις και αφορολόγητο.
– Επιμένετε στη μη ανάγκη νέων εξοπλισμών;
– Είναι ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας, συνεκτιμώντας τα οικονομικά, να αποφασίζει. Το ότι τόσους μήνες μετά την επίσκεψη του κ. Τσίπρα στις ΗΠΑ δεν έχει συναφθεί η σύμβαση για τα F-16, δείχνει την πολυπλοκότητα της υπόθεσης. Στο παρελθόν εξοπλιστικά προγράμματα εκτελέστηκαν παραμονές υλοποίησης στόχων, όπως η ένταξη στην ΟΝΕ. Τώρα, που βελτιώνονται οι οικονομικοί δείκτες, οι έμποροι όπλων επανέρχονται, αξιοποιώντας την τουρκική προκλητικότητα.