Πάβελ Παβλικόφσκι στην «Κ»: Το ρήγμα είναι άσχημο, θα χυθεί αίμα

Πάβελ Παβλικόφσκι στην «Κ»: Το ρήγμα είναι άσχημο, θα χυθεί αίμα

4' 20" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Γεννήθηκε τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Στάλιν, στη Βαρσοβία του 1957, παρ’ όλα αυτά γνωρίζει με ακρίβεια πώς ο σταλινισμός «επηρέαζε τα πάντα, πώς αλλοίωνε και δηλητηρίαζε τις ανθρώπινες σχέσεις». Ο ωραίος 61χρονος Πολωνός σκηνοθέτης Πάβελ Παβλικόφσκι, βραβευμένος το 2015 με Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας για την «Ida» και πολλές ακόμη διακρίσεις ανά τον κόσμο, ήρθε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο προσκεκλημένος του διεθνούς Φεστιβάλ «Νύχτες Πρεμιέρας». Αφορμή, η νέα ταινία του «Ψυχρός πόλεμος», που θα προβάλλεται από την ερχόμενη Πέμπτη (25 Οκτωβρίου) στις αίθουσες.

Στο πυκνό πρόγραμμά του, αφιέρωσε λίγες ώρες για να συναντήσει Ελληνες δημοσιογράφους σε κατ’ ιδίαν, σύντομες, συνεντεύξεις. «Ευτυχώς είμαι η προτελευταία, τελειώνετε…» σχολίασα χαμογελώντας. Μου απάντησε ότι το απολαμβάνει, γιατί παρά την πίεση έρχεται σε επαφή με ανθρώπους διαφορετικούς μεταξύ τους. «Μα, δεν προλαβαίνετε να τους γνωρίσετε», αντέτεινα. «Πιστέψτε με, μπορώ να καταλάβω τις διαφορές», επέμεινε, κάπως αυστηρά μου φάνηκε, και ήταν η μόνη φορά που κοίταξε πάνω από τα μαύρα γυαλιά του, τα οποία δεν αποχωρίστηκε σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία των δύο τελευταίων ταινιών του δηλώνει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο ότι διαπερνά τα επιφαινόμενα διαβάζοντας στα πρόσωπα των πρωταγωνιστών, αλλά και στις καταστάσεις που βιώνουν, τη συνάντηση της μικρής ιστορίας του καθενός με τη μεγάλη ιστορία της χώρας του. Το έκανε με την «Ida», το επαναλαμβάνει με τον «Ψυχρό πόλεμο», που είναι, κατά κάποιον τρόπο, αφιερωμένος στους γονείς του. Στα 84 λεπτά του καλύπτει τα χρόνια 1949-1964.

Ενας γοητευτικός μουσικός και μια όμορφη τραγουδίστρια γνωρίζονται στα συντρίμμια της μεταπολεμικής Πολωνίας, παγιδευμένοι σε έναν μοιραίο έρωτα και εξαιρετικά αντίξοες πολιτικές συνθήκες. Το σιδηρούν παραπέτασμα ανάμεσα σε χώρες και συναισθήματα. Ενα συγκρότημα φολκλορικών χορών και τραγουδιών, που περιοδεύει υπό την ασφυκτική επιτήρηση του καθεστώτος, αλλά και προπαγανδίζοντας τους σκοπούς του. Το Παρίσι και η τζαζ (ο ίδιος ο Παβλικόφσκι είναι και μουσικός) απογειώνουν και καταδικάζουν τη σχέση.

Ο Πολωνός σκηνοθέτης, ο οποίος ζούσε δεκαετίες στο Λονδίνο (και στο Παρίσι), επέστρεψε πριν από έξι χρόνια στη χώρα του. «Μεταναστεύσατε κι εσείς τότε, αρχές του ’70, μαζί με τη μητέρα σας από μια κατεστραμμένη χώρα σε μια χώρα ονειρική; Οπως κάνουν σήμερα οι περισσότεροι μετανάστες;» τον ρωτώ. «Οχι ακριβώς», λέει.

«Ημουν τότε 14 χρόνων και αν ζητούσαν τη γνώμη μου θα ήθελα να μην πάω πουθενά, να μείνω στην Πολωνία, για να είμαστε ειλικρινείς. Αν είχα επιλογή, θα έμενα μέχρι τουλάχιστον τα 18 μου. Είχα μια ζωή στη Βαρσοβία. Δεν είχα λόγους να παραπονούμαι. Η κατάσταση στην Πολωνία ήταν κάπως επιθετική, εχθρική ίσως, όμως τότε δεν επηρέαζε εμένα αλλά τους γονείς μου».

– Δεν ήταν η Αγγλία η χώρα της επιθυμίας, των ονείρων;

– Οχι ακριβώς. Η Αγγλία για μένα ήταν η μουσική, η ροκ σκηνή. Από αυτήν την άποψη ήταν ένα «cool» μέρος. Δεν μπορούσα να καταλάβω αν φύγαμε για καλό. Αλλά όπως είπα ήταν απόφαση των γονιών μου. Το έδειξα αυτό και στη βρετανική ταινία μου, «Το τελευταίο καταφύγιο» (2000), όπου ηρωίδα είναι μια Ρωσίδα μετανάστρια με τον μικρό γιο της. Η μητέρα θέλει να φύγει για ένα λόγο που δεν είναι ξεκάθαρος. Δεν είναι πολιτική πρόσφυγας ούτε οικονομική μετανάστρια. Είναι ένας άνθρωπος σε σύγχυση, που έχει πρόβλημα με τον εαυτό της. Δεν αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα ενός μέσου μετανάστη. Ηταν λίγο η προσωπική μου ιστορία.

– Πιστεύετε ότι σήμερα βιώνουμε έναν νέον Ψυχρό Πόλεμο; Και αν ναι, ποιες είναι οι δύο πλευρές;

– Ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν μια αντιπαράθεση ανάμεσα σε γεωγραφικά και πολιτικά στρατόπεδα. Σήμερα, αυτό συμβαίνει μέσα στις ίδιες τις χώρες. Δεν είναι το θέμα ποιος πολεμάει με ποιον. Δεν εννοώ τη Συρία, φυσικά, τους πολέμους με εθνικά χαρακτηριστικά. Αυτό που βλέπω στην Αγγλία, στην Αμερική του Τραμπ και, βέβαια, στην Πολωνία είναι κοινωνίες διχασμένες. Και το ρήγμα είναι τόσο άσχημο και κακοφορμισμένο, που θα χυθεί αίμα. Δεν είναι ίδιοι οι λόγοι της εχθρότητας σε όλες τις κοινωνίες. Ομως η εχθρότητα παραμένει ως κοινό χαρακτηριστικό.

– Η άνοδος της Ακροδεξιάς, ιδιαίτερα στις πρώην κομμουνιστικές χώρες, σας ανησυχεί;

– Ασφαλώς. Είναι μια αντίδραση απέναντι σε κάτι, που προσελκύει ακόμη και ψήφους δημοκρατικών ανθρώπων. Αλλά το κλίμα μπορεί και ελπίζω να αντιστραφεί. Θα έλεγα ότι οι δημοκρατικοί θεσμοί είναι υπό πίεση. Από την άλλη, βλέπετε, ότι συμμετέχουν πλέον στις εκλογές και άνθρωποι που δεν ψήφιζαν, θέλοντας να αποκτήσουν φωνή. Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύονται οι λαϊκιστές. Οσο για τις ελίτ, αναλώνονται σε συνθήματα.

Το «σπίτι» μας

«Οταν επέστρεψα στη Πολωνία, πριν από έξι χρόνια, ήταν μια λειτουργική δημοκρατία και τώρα έχει αποδυναμωθεί. Δεν έχει χαθεί. Δεν λέω ότι υπάρχει δικτατορία, αλλά πρέπει να είμαστε σε επαγρύπνηση. Αυτό είναι το μόνο που λέω», υπογραμμίζει ο Παβλικόφσκι. «Τώρα η χώρα είναι βαθιά διχασμένη και φαίνεται πολύ δυσάρεστη.

Αλλά και μόνο γι’ αυτό αξίζει κανείς να μείνει, γιατί υπάρχει κάτι για να αγωνιστεί». Στη συζήτηση ανέφερε «τι χρειάζεται η χώρα». Το αντιστρέφω για να τον ρωτήσω εάν ο ίδιος «χρειάζεται τη χώρα του». «Ολοι χρειαζόμαστε την πατρίδα μας, το “σπίτι” μας, ακόμη κι αν είναι δυσλειτουργικό. Στο Λονδίνο δεν μπορούσα να επικοινωνήσω, η κατανάλωση ήταν κυρίαρχη, ήταν μια πόλη μουντή ακόμη και στον τρόπο που ήταν πολυπολιτισμική. Σαν ένα τεράστιο σούπερ μάρκετ. Στην Πολωνία αισθάνομαι περισσότερο τα πράγματα να είναι στα μέτρα μου. Μπορώ να διηγηθώ μια δική μου, μικρή ιστορία από το παρελθόν, περιεκτική. Δεν ήθελα κάτι έγχρωμο, μεγάλο και ίσως μουντό».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή