Κύριε διευθυντά
«Οι Ελληνες χρειάζονται ψυχολόγο…». Απόψεις όπως αυτή λέγονται, συνήθως, με διάφορες νοηματικές αποχρώσεις. Με αφορμή τους πρόσφατους τραγικούς φόνους, θα ήθελα να παρατηρήσω τα εξής:
1) Οι απόψεις αυτές έχουν κάποια πραγματιστική βάση, αλλά δεν παύουν να αποτελούν γενίκευση. Κάποιοι Ελληνες, ίσως όχι λίγοι, τελευταία με την οικονομική κρίση, χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη, ορισμένοι σταθερή, άλλοι περιστασιακή. Βασικό κριτήριο πάντως είναι τούτο: Το «να μην τα πάει κάποιος καλά» με τον εαυτό του ή/και με τους άλλους. Αρκεί, όμως, μια οποιασδήποτε μορφής υποστήριξη;
2) Χρειάζεται παιδεία ως διαρκής μέριμνα για καλύτερη συμπεριφορά. Συχνά ο «εαυτούλης» μας και το στενό ατομικό συμφέρον είναι μοναδικά κριτήρια της συμπεριφοράς μας. Ξεχνάμε τον σεβασμό του άλλου και τα δικαιώματά του. Συνάρτηση, λοιπόν, της ψυχολογικής και η κοινωνικοπαιδαγωγική πλευρά.
3) Υπάρχει μία ακόμη, παρεμφερής, διάσταση του προβλήματος. Ο Αριστοτέλης, πραγματιστής φιλόσοφος, συσχετίζει το ήθος με την προοπτική, τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς μας, την πρόβλεψη – εκτίμηση, δηλαδή, του αποτελέσματος των πράξεων τόσο για εμάς, ατομικά, όσο και για τον συνάνθρωπο, την κοινωνία.
Συνοπτική επισήμανση: Ανακύπτει το θέμα της ωριμότητας του ανθρώπου, στην οποία μόνον η βιολογική πλευρά είναι αυτόματη. Οι άλλες πτυχές, νοητική, συναισθηματική, κοινωνική, αξιολογική (περισσότερα: Ν. Παπαδόπουλου, «Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ψυχολογίας», σ. 1003), χρειάζονται συνεχή ατομική και κοινωνική φροντίδα. Η αξιολογική πλευρά εδραιώνεται κυρίως ως κοινωνική μάθηση (κλασικό το πείραμα Bandura), με παραδείγματα και τρόπους συμπεριφοράς των μεγαλυτέρων και υπευθύνων στην κοινωνία. Οταν αυτά απουσιάζουν ή είναι αντιφατικά και προβάλλονται άκριτα, η κοινωνία, απροσανατόλιστη ή και διαταραγμένη, παραπαίει… Η έκρηξη μιας ατομικής διαταραχής γίνεται εύκολα ετερο- και αυτοκαταστροφική.
Νικος Παπαδοπουλος, Καθηγ. Ψυχολ. Παν/μίου Κρήτης – Gastprof. Univ. Heidelberg – Συγγραφέας