Κύριε διευθυντά
Η πρόσφατη αιφνιδιαστική απόφαση του υπουργού Παιδείας, για την απάλειψη του μαθήματος των Λατινικών στην εξέταση της Ομάδας Προσανατολισμού των Ανθρωπιστικών Σπουδών και τη συνακόλουθη ολοσχερή κατάργηση της διδασκαλίας του στην Γ΄ Λυκείου, προκάλεσε, ως εικός, θύελλα αντιδράσεων και διαμαρτυριών από επιστημονικούς και εκπαιδευτικούς φορείς. Η απαράδεκτη αυτή εξαγγελία του υπουργού, στο πλαίσιο του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ, χωρίς να προηγηθεί διάλογος με την εκπαιδευτική κοινότητα, συνιστά αναντίλεκτα μια ολομέτωπη επίθεση κατά των φιλολογικών μαθημάτων, πλήττοντας βάναυσα την ουσία της αρχαιογνωσίας και της ανθρωπιστικής παιδείας, γενικότερα. Ο κ. Υπουργός, με έωλα επιχειρήματα, καταργεί αυθαίρετα την εξέταση του μαθήματος στους υποψηφίους των ΑΕΙ και την αντικαθιστά όχι μ’ ένα φιλολογικό μάθημα, όπως η Φιλοσοφία, αλλά με την Κοινωνιολογία, μάθημα που εντάσσεται αποκλειστικά στις πολιτικοοικονομικές επιστήμες.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι τα Λατινικά, ως μάθημα κλασικής παιδείας, κατείχαν βασική θέση στο Πρόγραμμα Σπουδών της Μέσης Εκπαίδευσης, στις διάφορες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις του 20ού αιώνα που ίσχυσαν έως το 1982.
Η μαθητεία αυτή στις λατινικές σπουδές ανετράπη οριστικά στις αρχές της δεκαετίας του 1980, με την καθιέρωση, το 1982, των Δεσμών, που συνέδεσαν το Πρόγραμμα Σπουδών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με την εισαγωγή στα πανεπιστήμια· έτσι, καταργήθηκε εντελώς το μάθημα των Λατινικών σε όλες τις τάξεις και διατηρήθηκε μόνο στην Γ΄ Λυκείου (Τρίτη Δέσμη), με τετράωρη διδασκαλία από το βιβλίο Λατινικά των Μ. Πασχάλη και Γ. Σαββαντίδη –που διδάσκεται ακόμη μέχρι σήμερα, χωρίς να αντικατασταθεί–, φιλοδοξώντας να φέρει τους μαθητές σε μια πρώτη επαφή με τη λατινική γλώσσα. Αναμφίβολα, με το διδακτικό αυτό βιβλίο, επιτυγχάνεται ικανοποιητική γνώση της Γραμματικής και του Συντακτικού, όχι όμως και της λατινομάθειας.
Ο κ. Υπουργός οφείλει να ανακαλέσει αμελλητί την ανεπίτρεπτη και αντιεπιστημονική αυτή απόφαση, η οποία επιφέρει βαρύτατο πλήγμα στην ανθρωπιστική μας παιδεία, η οποία στηρίζεται στις δύο κλασικές γλώσσες, την αρχαία ελληνική και τη λατινική, που αποτελούν ερείσματα της δυτικής πολιτισμικής κληρονομιάς. Αναφέρεται, ακόμη, ειρωνικά σε a posteriori «κροκοδείλια» δάκρυα που χύνονται, χωρίς να έχουν υποβληθεί σχετικές προτάσεις, ενώ, κατ’ επανάληψη, η Πανελλήνια Ενωση Φιλολόγων είχε προτείνει την αναβάθμιση του μαθήματος και την αναμόρφωση του εγχειριδίου.
Η εκπαιδευτική, εξάλλου, αξία της λατινικής γλώσσας, με την πυκνότητα, παραστατικότητα και οικουμενικότητα, ως μήτρας των λατινογενών γλωσσών, είναι χρησιμότατη στην επιστημονική κατάρτιση και εκμάθηση ξένων γλωσσών, τις οποίες οι μαθητές μας διδάσκονται εντελώς άγευστοι της λατινικής, που θα έπρεπε, άλλωστε, να διδάσκεται σε μια τάξη, για όλους τους μαθητές.
Τα πρότυπα των Ελλήνων και των Λατίνων συγγραφέων αποτελούν αναντίρρητα την αιώνια και ανεξάντλητη διακειμενική βάση των δυτικών λογοτεχνιών και των μεταγενέστερων γραμματειών. Επιπρόσθετα, από ελληνικής πλευράς, επισημαίνουμε ότι, εκτός από εκατοντάδες λατινικές λέξεις που έχουν ενταχθεί στο ελληνικό λεξιλόγιο, έχουν διατηρηθεί στερεότυπες λατινικές εκφράσεις (άνω των 350), που χρησιμοποιούνται συνεχώς τόσο στον γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο των μορφωμένων ανθρώπων, που εξακτινώνονται erga omnes, και προέρχονται από περίφημα χωρία Λατίνων συγγραφέων, όρους του ρωμαϊκού δικαίου και παροιμιώδεις εκφράσεις του ρωμαϊκού λαού. Η αναγωγή των σύγχρονων πολιτισμών στις ελληνορρωμαϊκές ρίζες προβάλλει τη μορφωτική αξία των Λατινικών, η διδασκαλία των οποίων δεν πρέπει, επ’ ουδενί, να απεμποληθεί άκριτα από το Πρόγραμμα Σπουδών της Δ.Ε., γιατί η κατάργησή της είναι αναμφισβήτητα επιβλαβής για την παιδεία των μαθητών μας.
Αναστάσιος Αγγ. Στέφος, δ.φ., Επίτιμος σχολικός σύμβουλος, ειδικός γραμματέας της ΠΕΦ