Κύριε διευθυντά
Διαβάσαμε στο φύλλο της «Κ» της Πέμπτης 18-4-2019 το κείμενο του κ. Σάκη Ιωαννίδη για το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ειδικά την περιγραφή του βάθρου και την πρωτοτυπία του, όπως την παρουσιάζει ο σχεδιαστής του, αρχιτέκτων Παντελής Νικολακόπουλος. Προσωπικά και από τις φωτογραφίες που είδα στην εφημερίδα, δεν διέκρινα κάποια πρωτοτυπία και κάποια ειδική σχεδίαση στο μπρούντζινο παραλληλεπίπεδο βάθρο. Αντιθέτως, μου ήλθε στον νου και το συνέκρινα με το βάθρο του εφίππου αγάλματος του Μεγάλου Πέτρου στην «Αγιοπετρούπολη» και το ιστορικό της μεταφοράς του από τη Φινλανδία στην πλατεία της Πετρούπολης, όπου τελικά τοποθετήθηκε. Το όλο επίτευγμα οφείλεται σ’ έναν ιδιοφυή Ελληνα (Κεφαλονίτη), τον Μαρίνο Χαρμπούρη (1729-1782). Το έργο (ο έφιππος ανδριάντας και το βάθρο) ανατέθηκε από την Αικατερίνη Β΄ τη Μεγάλη, για να τιμήσει τον Μεγάλο Πέτρο, 45 χρόνια μετά τον θάνατό του (1725), στον διάσημο Γάλλο γλύπτη Ετιέν-Μορίς Φαλκονέ (1716-1791). Ο Φαλκονέ πίστευε ότι οι θριαμβευτικοί ανδριάντες που στέκονται πάνω σε συνηθισμένες βάσεις δεν εμπνέουν τους παρατηρητές και συνέλαβε την ιδέα ενός μεγαλειώδους συμπλέγματος ανδριάντα και βάσης.
Το πρόβλημα της βάσης έλυσε ο Χαρμπούρης, ο οποίος υπηρετούσε τότε ως αξιωματικός στο σώμα μηχανικών της Αικατερίνης Β΄. Βρήκε ένα μισοβυθισμένο γρανιτένιο βράχο σε ένα έλος της νοτίου Φινλανδίας, διαστάσεων περίπου 13x9x7 μέτρων και βάρους περίπου 2.000 τόνων και αποφάσισε να τον μεταφέρει στην Πετρούπολη. Με μια σειρά ευφυών μηχανισμών, κατασκευών και διαδικασιών, πέτυχε το ανασήκωμα του βράχου από το έλος και την ανατροπή του και εν συνεχεία τη μεταφορά του (κύλησή του), επί 6 εβδομάδες, μέχρι τις όχθες του ποταμού Νέβα (6 χλμ.). Εκεί πάλι με τεχνικά έργα και επινοήσεις του Χαρμπούρη, ο βράχος φορτώθηκε σε φορτηγίδα, στην οποία προσδέθηκαν δύο ιστιοφόρα πλοία του ρωσικού πολεμικού ναυτικού.
Τα πλοία με τη φορτηγίδα ανάμεσά τους έπλευσαν στον Νέβα μέχρι την Πετρούπολη. Κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του, για να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος, 40 λιθοξόοι εργάζονταν πάνω στον βράχο για να του δώσουν τη μορφή που ήθελε ο γλύπτης, σύμφωνα με τις οδηγίες και τα σχέδια του Φαλκονέ. Η όλη επιχείρηση στοίχισε 300.000 αργυρά φράγκα. Ξεκίνησε τον χειμώναυ 1768-1769 και ο βράχος έφθασε στην Αγία Πετρούπολη στις 22 Σεπτεμβρίου του 1770, επέτειο της στέψης της αυτοκράτειρας (1762). Οι τεχνικές λεπτομέρειες του εγχειρήματος προκαλούν τον θαυμασμό. Η ελληνική ευφυΐα και πάλι είχε διαπρέψει. Ο Μαρίνος Χαρμπούρης είχε τραγικό και άδοξο τέλος. Στις 19 Απριλίου του 1782, Μανιάτες εργάτες, που είχε προσλάβει στα κτήματά του στην Κεφαλονιά, όπου είχε επιστρέψει το 1779 και ησχολείτο με πρωτοποριακές καλλιέργειες, τον δολοφόνησαν με κίνητρο τη ληστεία. Σημείωση: Στοιχεία για τη σύνταξη της επιστολής ελήφθησαν από το έντυπο της έκθεσης «Βράχος 2.000 τόνων ταξιδεύει 20 χιλιόμετρα. Μαρίνος Χαρμπούρης. Ενας μεγάλος Ελληνας μηχανικός. Ρωσία 1770», που διοργανώθηκε από το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδος και την Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων τον Φεβρουάριο του 2003. Σε αυτό περιγράφει με πολλές λεπτομέρειες το επίτευγμα του Χαρμπούρη.
Ματθαιος Μ. Δημητριου, Πλοίαρχος Π.Ν. ε.α.