Κύριε διευθυντά
Από τη Διεύθυνση Εκδόσεων και Εκτυπώσεων της Βουλής των Ελλήνων, στη σειρά Μικρή Βιβλιοθήκη, 3, εκδόθηκε το 2016, σε τρίτη έκδοση, το κείμενο της Σοφίας Τρικούπη (1838-1916), «Ο παπαγάλλος μου» (σ. 59), με επιμέλεια έκδοσης της Ελλης Δρούλια. Το χειρόγραφο κείμενο, σύμφωνα με το επιλογικό σημείωμα, συντάχθηκε από τη συγγραφέα, το 1903, σε διάστημα πέντε ημερών και αποτελεί σημαντική μαρτυρία της αφηγήτριας για τη συναναστροφή και συναισθηματική σύνδεσή της με τον παπαγάλλο της· η απώλεια του αγαπημένου της πτηνού τής προκάλεσε βαθύτατη θλίψη και μοναξιά, γιατί υπήρξε «εν τω μονήρει βίω της σύντροφος και παρηγορία».
Διαβάζοντας, όμως, το κείμενο, που με τόση ευαισθησία και συγκίνηση συνέταξε στην οικία της Ακαδημίας 54 (σήμερα πολυκατοικία) η Σοφία Τρικούπη, αδελφή του κορυφαίου πολιτικού Χαρίλαου Τρικούπη, έμεινα εμβρόντητος, σε κατάσταση πλήρους αμηχανίας. Με ιδιαίτερη οδυνηρή έκπληξη, διαπίστωσα ότι στο εκδοθέν κείμενο (το έντυπο είναι στη διάθεσή σας) υπάρχουν 183 λάθη ορθογραφικά και συντακτικά, καθώς και αμέτρητα λάθη στίξης, παρά τη ρητή διαβεβαίωση της επιμελήτριας ότι έγιναν μικρές επεμβάσεις στη χρήση των σημείων στίξης (σελ. 58).
Από τα κραυγαλέα ορθογραφικά λάθη σταχυολογώ ευάριθμα, όπως αναγράφονται: στεντωρία, απωλέση, των οπώρων του, ωσανί, πάρευθυς, εσκιαγραφήτο, εχρησήμευον, εκουσίως, ηρέμως, ηλαροτάτη, τράχυλον, ακροποδητεί, στυλων, παντίαις δυνάμεσι, ούσης ερήμου, κανονοβολισμοί και κανονοβολούντα, εν τη δούλει Ελλάδι, ειρωνία, παταγοδώς, πανολεθρίαν, σπινθυροβολούντα, αγαπόντας, κατήχετο, προσδοκόμενον, αγχοίνιαν (σελ. 35, αλλά αγχίνοιαν, σελ. 37), ηνήχετο, ιδιαζόντος, προσδοκόμενον, έκοντα άκοντα επανειλλημένως, καλλοπιζόμενος, επλανόντο, σφαιριδών, ῥευμασμών, εικετευτικόν, οικτήρη, ήσθμενεν, ούτω, ειπών, κατακληθώ… και άλλα ηχηρά παρόμοια, που δυσχεραίνουν και την κατανόηση. Σε τηλεφωνική επικοινωνία μου με την επιμελήτρια, φιλόλογο ούσα, της επισήμανα τη σωρεία των γλωσσικών σφαλμάτων, που δεν θα μπορούσαν να διαπραχθούν από τη Σοφία Τρικούπη, γυναίκα με ευρύτατη μόρφωση και σπινθηροβόλο πνεύμα, και μάλιστα σε μιαν εποχή που επίσημη γλώσσα ήταν η καθαρεύουσα και η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών αρκετά διαδεδομένη. Η επιμελήτρια, με αφόπλισε με ύφος υπεροπτικό και με επιχειρηματολογία δυσνόητη, ότι η γλώσσα εξελίσσεται (!) και, συγχρόνως, μου ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσουν και σε τέταρτη έκδοση.
Είναι, όμως, απορίας άξιο και αν ακόμη το χειρόγραφο ήταν προκλητικά ανορθόγραφο –πράγμα απίθανο για τη συντάκτρια–, γιατί η επιμελήτρια, υπεύθυνη της έκδοσης, δεν μετέφερε το κείμενο στη σωστή νεοελληνική γλώσσα, παρά την αμφίσημη αναφορά της (σελ. 58) ότι «κατά τη μεταγραφή του χειρογράφου διατηρήθηκε (sic) το πολυτονικό σύστημα και οι μικρές (!) αποκλίσεις από την (sic) σημερινή ορθογραφία». Τελικά, διερωτήθηκα τι εξυπηρετεί το ανορθόγραφο αυτό κείμενο και τι προσφέρει, από γλωσσική άποψη, στον σημερινό αναγνώστη;
Ευρισκόμενος σε αμηχανία, επιχείρησα να συναντήσω τον γραμματέα της Βουλής κ. Κωνσταντίνο Αθανασίου, για να του αναφέρω ότι η επικείμενη τέταρτη έκδοση εκθέτει τόσο τη Βουλή όσο και τους Ελληνες στο σύνολό τους. Δυστυχώς, όμως, επί τρίμηνον, οι προσπάθειές μου για συνάντηση απέβησαν άκαρπες, «σαν των συφοριασμένων Τρώων» του Καβάφη, απαξιωτική συμπεριφορά (ο γενικός γραμματέας ήταν, σε καθημερινή βάση, σε σύσκεψη!).
Εν κατακλείδι, θεωρώ ότι το ανελλήνιστο αυτό κείμενο –παρά το έξοχο συναισθηματικό του περιεχόμενο– προσβάλλει βάναυσα το γλωσσικό αίσθημα όλων μας και, επιπροσθέτως, εκθέτει ανεπανόρθωτα τη Βιβλιοθήκη της Βουλής, η οποία διακρίνεται για τις εξαιρετικές και άκρως επιμελημένες εκδόσεις της.
Αναστασιος Αγγ. Στεφος, δ.φ., Επίτιμος σχολικός σύμβουλος, ειδικός γραμματέας της Πανελλήνιας Ενωσης Φιλολόγων