Κύριε διευθυντά
Στο δεξιό μέρος της εκκλησίας της Αγίας Ειρήνης, του πρώτου μητροπολιτικού ναού των Αθηνών, στη συνέχεια της ομώνυμης οδού μια μικρή οδός φέρει το όνομα της Αθηναΐδος. Η Αθηναΐς, «εξ Αθηνών των περιλαλουμένων», κόρη του σοφιστή Λεοντίου, με εξαιρετική μόρφωση, υπερηφανευόταν για την ελληνικότητά της. Μετά τον θάνατο του πατέρα της πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου βαφτίστηκε Χριστιανή, και μάλιστα ευσεβέστατη, με το όνομα Ευδοκία. Το 421, με υπόδειξη της αυγούστας Πουλχερίας, η ωραία «Ελλαδική» έγινε σύζυγος του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β΄ του Μικρού (408-450), ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα γράμματα και τη χρήση της ελληνικής γλώσσας και άσκησε μεγάλη επίδραση στα ανάκτορα, λόγω της παιδείας και της ευφυΐας της.
Με υπόδειξή της ο Θεοδόσιος εξέδωσε, το 425, το περίφημο διάταγμα με το οποίο ιδρύθηκε ανώτατο εκπαιδευτήριο, είδος Πανεπιστημίου, το Πανδιδακτήριον, με αντικείμενα διδασκαλίας τα νομικά, την ελληνική γλώσσα και τη ρητορική, στο οποίο έρχονταν να φοιτήσουν πλην των υπηκόων του Βυζαντίου και ξένοι.
Το διάταγμα προέβλεπε τη λειτουργία 31 εδρών (ανά 10 για την ελληνική και λατινική γραμματική, πέντε για την ελληνική ρητορική και τρεις για τη λατινική, δύο για το δίκαιο και μία για τη φιλοσοφία).
Οι φοιτητές έπρεπε να μάθουν αρχαία ελληνικά και λατινικά και να γράφουν σύμφωνα με τους κανόνες της ρητορικής.
Η Ευδοκία πρωτοστάτησε στην επιλογή ικανών διδασκάλων. Οι καθηγητές ήταν Ελληνες εθνικοί, αποτελούσαν ξεχωριστό σύλλογο, με ιδιαίτερη στολή, τίτλο και βαθμό του κόμητος, μισθοδοτούμενοι από το κράτος και διορίζονταν, κατόπιν εξετάσεων, ενώπιον της Συγκλήτου.
Κατά τον 9ο αιώνα το Πανδιδακτήριον εγκαταστάθηκε μέσα στον περίβολο του Ιερού Παλατίου, στη Μαγναύρα, από το λατινικό Magna Aula (=Μεγάλη Αυλή), και μεταρρυθμίστηκε από τον Καίσαρα Βάρδα, με την προσθήκη των μαθημάτων γεωμετρίας, αστρονομίας και φυσικών επιστημών. Συμπληρωματικές βελτιώσεις έγιναν τον 10ο αιώνα, από τον Κωνσταντίνο Ζ΄ τον Πορφυρογέννητο (912-959), τον εστεμμένο ιστορικό, και τον 11ο αιώνα από τον Κωνσταντίνο Θ΄ τον Μονομάχο (1042-1055), όταν δίδαξε φιλοσοφία ο υπέρτιμος και ύπατος των φιλοσόφων Μιχαήλ Ψελλός (1018-1078).
Αναστάσιος Αγγ. Στέφος, δ. φ., Ειδικός Γραμματέας της Πανελλήνιας Ενωσης Φιλολόγων