Κύριε διευθυντά
Το τοπωνύμιο Φαρδύκαμπος της Επαρχίας Βοΐου είναι κατά το πλείστον άγνωστο στην υπόλοιπη χώρα. Αν σε κάποιο μέτρο είναι ίσως γνωστό, αυτό οφείλεται πιο πολύ στις έριδες για τη δόξα του, παρά στο ίδιο το κλέος του: Ενα μοναδικό για όλη την κατεχόμενη Ευρώπη ιστορικό επεισόδιο συνέβη στον Φαρδύκαμπο, στις αρχές Μαρτίου του 1943: Ενα βαριά εξοπλισμένο ιταλικό τάγμα παραδόθηκε κατόπιν μάχης στους αντάρτες και οδηγήθηκε στην αιχμαλωσία. Βέβαια, μήνες αργότερα, παραδόθηκε και η Μεραρχία Πινερόλο. Αλλά τότε πια είχε συνθηκολογήσει η Ιταλία του Μπαντόλιο, ενώ η αιχμαλωσία στον Φαρδύκαμπο (κοντά στη Σιάτιστα) έγινε εν πλήρει τη ακμή ακόμη του Μουσολίνι. Το γεγονός είχε και μια άλλη μοναδικότητα: Υπήρξε κοινό κατόρθωμα ενωμένων Ελλήνων που είχαν νωπές τις ματωμένες δάφνες από τα βουνά της Αλβανίας. Οι έφεδροι αξιωματικοί, διοικητές μονάδων του ΕΛΑΣ αφενός και οι μόνιμοι αξιωματικοί των ΥΒΕ (υπερασπιστών Βορείου Ελλάδος) αφετέρου, ήταν οι πρωταγωνιστές, μαζί με τους απλούς φαντάρους, πολεμιστές και νικητές των Ιταλών στην Πίνδο και στον Μοράβα, οι οποίοι «πολιόρκησαν τους πολιορκητές τους», όπως θα έλεγε ο μείζων Γεώργιος Παπανδρέου.
Η συνέχεια όμως ήταν θλιβερή. Επειδή η «γραμμή» από την Αθήνα επέβαλλε να εξασφαλιστεί η αποκλειστικότητα της Αντίστασης για την παράταξη που την έβλεπε και ως προκαταρκτικό στάδιο για τη μεταπολεμική κοινωνική ανατροπή, μπήκε στη μέση η διχόνοια και άρχισε ο πόλεμος όχι μόνο για την εξόντωση των συμπολεμιστών και, πλέον, αντιπάλων, αλλά και για το σε ποιον ταίριαζαν τα εύσημα και σε ποιον τα έξι μέτρα. (Δυστυχώς, ακόμη και αυτά – και η άτιμη συκοφαντία περί «προδοσίας» επιστρατεύτηκαν ως μέσα για τον τελικό σκοπό.)
Ισως, ως προς τη μοναδικότητα της αρχικής κοινής δράσης για τον Φαρδύκαμπο να εγείρεται η ένσταση ότι προηγήθηκε ο Γοργοπόταμος με τον Αρη Βελουχιώτη και τον Ναπολέοντα Ζέρβα. Η διαφορά, ωστόσο, είναι μεγάλη. Γιατί ο Φαρδύκαμπος είναι αποκλειστικώς και πλήρως ελληνικό κατόρθωμα, ενώ για τον Γοργοπόταμο χρειάστηκε η αποφασιστική συμβολή των Βρετανών σαμποτέρ. Και, επιπλέον, ο Φαρδύκαμπος έχει ένα επιστέγασμα που τον εντάσσει στην περιοχή των εθνικών συμβόλων του 1821. Μετά τη νίκη, όπως εξιστορεί ο εκπαιδευτικός και νομικός Ευθύμιος Ράλλης, στον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου στο Τσοτύλι έγινε δοξολογία παρόντων όλων των πρωταγωνιστών της νίκης, και των δύο παρατάξεων, εφέδρων και μονίμων αξιωματικών. Εκεί, ο ασκών καθήκοντα γυμνασιάρχου στο ιστορικό Γυμνάσιο Τσοτυλίου Ανδρέας Λιβιεράτος, αρθείς στο ύψος των περιστάσεων και αντλώντας από τις παραδόσεις του σχολείου, είπε λόγια, που ξεπερνούσαν την προσωρινότητα και αποτυπώνονται ανάγλυφα στην τοιχογραφία της Ιστορίας, ως κελεύσματα για τη διαχρονική, πέραν των διαιρέσεων, ενότητα του ελληνικού λαού – κελεύσματα προς διδασκόμενους, αλλά κυρίως προς διδάσκοντες: «Είστε όλοι σας παιδιά αυτού εδώ του σχολείου. Εχετε όλοι σας βαπτισθεί στα νάματα των ιστορικών Εκπαιδευτηρίων Τσοτυλίου. Κοινός σας όρκος είναι το “νυν υπέρ πατρίδος και υπέρ πάντων αγών” και κοινός είναι ο στέφανος της θυσίας, της νίκης και της δόξης». Ισως να μην τα είπε έτσι ακριβώς, αλλά αυτό ήταν το υπέρτερο νόημα. Στο νόημα αυτό, όπως συνέβη ατυχώς και τότε, απιστούμε κατά κανόνα και συμμορφωνόμαστε μόνο κατ’ εξαίρεση. Είθε κάποτε η εξαίρεση να γίνει κανόνας.
Γερασιμος Μιχαηλ Δωσσας, Θεσσαλονίκη