Κύριε διευθυντά
Στην Καθημερινή της 19ης Ιανουαρίου δημοσιεύεται νέα επιστολή του σεβαστού φίλου κ. Κώστα Ζάγκαλη με θέμα την επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου στα κτίρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Γράφει ο κ. Ζάγκαλης ότι «διώχνει» το ΕΜΠ για να πλατύνει την ελληνική αρχαιολογία και όχι για να απαλλαγούμε από τους κουκουλοφόρους των Εξαρχείων. Νομίζω ότι εκεί που πρέπει να σταθούμε είναι εκτός από την αιτία αυτή καθαυτή το ρήμα που χρησιμοποιεί ο σεβαστός καθηγητής – «Διώχνω». Και αναρωτιέμαι, ποιος έχει το δικαίωμα να «διώξει» το πρώτο τεχνικό ίδρυμα της χώρας από το σπίτι του. Αναρωτιέμαι επίσης αν δεν υπήρχε ο υποβιβασμός ολόκληρης της περιοχής των Εξαρχείων και οι κουκουλοφόροι, θα είχε ποτέ προκύψει θέμα «δίωξης» του ΕΜΠ από τη θέση του; Δεν αμφισβητώ ότι το Αρχαιολογικό Μουσείο είναι πλέον υπερκορεσμένο, αμφισβητώ την προτεινόμενη λύση.
Σύγχρονα περίπου τα δύο κτίρια θεμελιώθηκαν αντίστοιχα τον Οκτώβριο του 1862 το Πολυτεχνείο και τέσσερα χρόνια αργότερα τον Οκτώβριο του 1866 το Αρχαιολογικό Μουσείο σε οικόπεδα που δώρισε για το σκοπό αυτό η χήρα του Μιχαήλ Τοσίτσα, Ελένη. «Θέλουσα κι αυτή η ιδία να συντελέση εις την ανέγερσιν του εθνοφελούς τούτου καταστήματος… του ειρημένου Πολυτεχνείου». Και λίγο πριν πεθάνει «οικόπεδον ανάλογον και άξιον όπως πλησίον του Πολυτεχνείου εγερθή και το Μουσείον και ούτως εις εν μέρος της πόλεως συγκεντρωθώσι τα δύο τας ωραίας τέχνας αναγκαία Καταστήματα».
Ισως και μόνο από σεβασμό στη μνήμη της εθνικής ευεργέτιδος θα έπρεπε να τηρήσουμε τη θέλησή της. Μικρή λεπτομέρεια, ο τάφος της βρέθηκε το 1950 στη μεσημβρινή πλευρά του ναού της Ζωοδόχου Πηγής (η Ελ. Τοσίτσα κατοικούσε στην οικία του πρέσβη Πρόκες Οστεν στη σημερινή οδό Φειδίου, πίσω ακριβώς από τον ναό, κατά την προσθήκη τέταρτου κλίτους στον ναό). Εκτοτε παραμένει κάτω από το δυτικό τμήμα του κλίτους, χωρίς ποτέ να ακούσω να τελεσθεί μνημόσυνο στη μνήμη της, ούτε από το Αρχαιολογικό Μουσείο ούτε από το Πολυτεχνείο.Αναμφισβήτητα το Πολυτεχνείο είναι πράγματι το καλύτερο από τα έργα του Λύσανδρου Καυταντζόγλου. Από την ίδρυσή του και μέχρι την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, οι αίθουσές του φιλοξένησαν τις συλλογές του Ιστορικού και Εθνολογικού Μουσείου, των ευρημάτων της Τροίας του Σλήμαν, μέρος της Εθνικής Πινακοθήκης, χρησιμοποιήθηκε ως νοσοκομείο κ.λπ. Μετά το 1974 υπέστη πολλές καταστροφές και βανδαλισμούς.
Το 2012 απέσπασε τη μεγαλύτερη διάκριση της Europa Nostra το «Grand Prix» που απονέμεται σε εξαιρετικής ποιότητας έργα. Η μετατροπή του επομένως σε μουσείο θα ήταν πέρα για πέρα άστοχη, καθώς για να λειτουργήσει ως μουσείο θα χρειαζόταν νέες μετατροπές, νέα χρήματα.
Η Αθηναϊκή Τριλογία, το Πολυτεχνείο και το Αρχαιολογικό Μουσείο αποτελούν τα κοσμήματα της Αθήνας. Ας μην τα καταστρέψουμε. Λύσεις υπάρχουν. Η νεότερη πτέρυγα του Μουσείου προς την οδό Μπουμπουλίνας που κτίστηκε το 1932- 39 καθώς και η επέκταση προς την οδό Τοσίτσα που κατέστρεψαν τον γύρω πράσινο κήπο που πλαισίωνε το παλαιό κτίριο έχει αποδεδειγμένα θυσιάσει την αρχική σύνθεση χωρίς και πάλι να μπορεί να εξασφαλίσει την ανάδειξη των συλλογών του.
Ισως παράδειγμα λύσης να είναι η δημιουργία του Νομισματικού Μουσείου που στεγάζεται πια ανεξάρτητο στο Ιλίου Μέλαθρον, την κατοικία Σλήμαν στην οδό Πανεπιστημίου με μεγάλη επισκεψιμότητα.
Και ας είμαστε ειλικρινείς. Αν τα Εξάρχεια δεν ήταν αυτά που είναι και το Πολυτεχνείο λειτουργούσε κανονικά, χωρίς φόβο και πάθος, κανείς δεν θα σκεπτόταν να το «διώξει» για να επεκταθεί το Αρχαιολογικό Μουσείο. «Στο πονάει κεφάλι» η λύση δεν είναι «κόψει κεφάλι».
Και αν μετά ξαναπονάει το κεφάλι, τι θα το κάνουμε; Λερναία Υδρα;
Μαρω Kαρδαμιτση-Aδαμη, Oμότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ