Kύριε διευθυντά
Η ανακοίνωση της Συγκλήτου του ΕΚΠΑ, απάντηση σε σχόλια των ΜΜΕ και υπουργείων για τη σχέση βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας και για τον προσανατολισμό των ερευνών στα πανεπιστήμια, είναι (όσο και εάν διάφοροι δυσαρεστηθούν) πολύ σωστή.
Η βασική έρευνα μπορεί να μην έχει αποτελέσματα άμεσα μετρήσιμα, να μην οδηγεί σε «πατέντες» και να μην προσελκύει «επενδυτές», αλλά αποτελεί «θεμέλιο». Ως θεμέλιο μπορεί να φαίνεται (όπως όλα τα θεμέλια) άχαρο και ανιαρό, αλλά σιγά σιγά και ανεπαίσθητα οδηγεί προοδευτικά σε άθροιση της γνώσης και σε τελικά μεγάλα, έστω και αναπάντεχα οφέλη.
Τη σημερινή εποχή ίσως μας έχει παρασύρει το «επιχειρηματικό πνεύμα» που δυστυχώς καλλιεργούν με κοντόθωρο στόχο το άμεσο κέρδος τόσο το κράτος όσο και το οργανωμένο κεφάλαιο (τράπεζες – βιομηχανία). Στον συρμό αυτό θέλουν να παρασύρουν τα πνευματικά ιδρύματα (πανεπιστήμια και πολυτεχνεία) της χώρας και του εξωτερικού. Και αυτό το έχουν σε μεγάλη έκταση κατορθώσει.
Μάλιστα, όσο περισσότερο «αβαθής» είναι η παράδοση ενός ιδρύματος τόσο μεγαλύτερες οι επιρροές και κατευθύνσεις προς την «έρευνα και την επιστήμη της αγοράς». Ολα αντιμετωπίζονται με ένα πνεύμα στενά «οικονομικό», που θυμίζει έντονα τους στόχους και τη λειτουργία των πανεπιστημίων τού «προ καταρρεύσεως» υπαρκτού σοσιαλισμού, με την πραγματική ακαδημαϊκή αποστολή σε δεύτερη μοίρα και με πρώτη την «κατάρτιση» για «ανάπτυξη». Η κερδοσκοπούσα σκοπιμότητα, μάλιστα, έχει διαβρώσει όχι μόνον την ερευνητική δράση και μεθοδολογία, αλλά και το ίδιο το πρόγραμμα σπουδών. Η διάρκεια σπουδών ακούμε ότι πρέπει να είναι σύντομη, τα μαθήματα «πρακτικά», οι γνώσεις να «απαλλαγούν από άχρηστες» και να είναι «σε σύνδεση με την παραγωγή». Και τελικά παράγεται κάποιο πτυχίο ικανό να ανταποκριθεί μόνο στις τρέχουσες (και προσωρινές) απαιτήσεις της αγοράς. Δυστυχώς, δεν πάνε πίσω σε αυτή την τάση ούτε άλλες χώρες ούτε πανεπιστήμια άλλων χωρών (δεν είναι καθόλου τυχαίο πράγμα η «μόδα» για εξωπανεπιστημιακές διοικήσεις…).
Η απάντηση μιας συγκροτημένης πανεπιστημιακής κοινωνίας πρέπει να είναι μία και μοναδική, με τρόπο νηφάλιο και χωρίς φανατισμούς και δογματισμούς: πανεπιστήμια προσανατολισμένα στη σύγχρονη επιστήμη, σε πλήρη σύνδεση με τις σημερινές της τάσεις και με ευέλικτες στην υλοποίησή τους έρευνες, είτε «βασικές» είτε «εφαρμοσμένες». Οσο για την περίφημη «σύνδεση με την αγορά», η καλύτερη υλοποίησή της είναι η παραγωγή πτυχίων ικανών να καλύψουν με τον βέλτιστο τρόπο τις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της ίδιας της αγοράς και της κοινωνίας.
Κωστας Κωνσταντοπουλος, Καθηγητής στο ΕΚΠΑ, Ιατρική Σχολή