Κύριε διευθυντά
Η συνεχιζόμενη οξεία διαμάχη μεταξύ κυβέρνησης και δικαστικών αρχών, αλλά και η πρόσφατη απροκάλυπτη παρέμβαση του πρωθυπουργού της χώρας από το βήμα της Βουλής με αφορμή την υπόθεση των ενεχυροδανειστών (εδώ αγνοήθηκε και το τεκμήριο της αθωότητας), φέρνει ακόμα μία φορά στο προσκήνιο τον ρόλο και τη λειτουργία των τριών βασικών εξουσιών σε μια ευνομούμενη και δημοκρατική χώρα.
Ο διαχωρισμός των εξουσιών σε νομοθετική (Βουλή), εκτελεστική (τα υπουργεία κι οι λοιποί εκτελεστικοί οργανισμοί), δικαστική (τα κάθε είδους και βαθμού δικαστήρια) αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της αστικής δημοκρατίας. Οσο σαφέστερος και διακριτός είναι ο διαχωρισμός αυτός τόσο δυσκολότερη είναι η κατάχρηση της πολιτικής εξουσίας, η διαφθορά, οι σκοτεινές διαπλοκές και η παρανομία. Η ακριβής διάκριση και η ανεξαρτησία των τριών αυτών εξουσιών κατοχυρώνουν και διασφαλίζουν την ελευθερία του πολίτη, η υπέρβαση δε των ορίων της αρμοδιότητας ενός εκάστου των οργάνων αυτών απαγορεύεται ρητώς.
Στην Ευρώπη η αρχή της διάκρισης των εξουσιών καθιερώθηκε, όπως είναι γνωστό, με τη Γαλλική Επανάσταση (1789) μέσα από τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη. Τη εποχή της Αναγέννησης ο Αγγλος φιλόσοφος Τζον Λοκ (J. Locke, 1632-1704) υποστήριξε, μεταξύ των άλλων, τη διάκριση μεταξύ εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας για τον περιορισμό της αδηφάγου πολιτικής εξουσίας. Αυτές τις σκέψεις του Λοκ πήρε ως βάση ο Κάρολος Μοντεσκιέ (Ch. Montesquieu, 1689-1755) για να διατυπώσει την περίφημη πια και πασίγνωστη αρχή του για τη διάκριση των εξουσιών.
Ωστόσο, πολλοί ξεχνάμε ότι στη διάκριση των εξουσιών είχε αναφερθεί και ο Αριστοτέλης (384-322. π.Χ.), κάνοντας τον σαφή διαχωρισμό μεταξύ του «βουλευομένου περί των κοινών», του «περί τας αρχάς» και του «δικάζοντος» (Αριστ., Πολιτικά, βιβλ. Δ΄). Στην αρχαία Αθήνα υπήρχε ήδη η νομοθετική εξουσία, που ασκούσε η Εκκλησία του Δήμου, η εκτελεστική, που την ασκούσε η Πρυτανεία της Βουλής και η δικαστική που την ασκούσε βασικά ο Αρειος Πάγος, το δικαστήριο της Ηλιαίας και τα άλλα μικρότερα δικαστήρια.
Αυτά, για να μην αποδίδουμε όλα τα περί διάκρισης των εξουσιών μόνο στον (όντως μεγάλο) Γάλλο φιλόσοφο και πολιτειολόγο του Διαφωτισμού Μοντεσκιέ.
Γιωργος Α. Κουρμουσης, Αθήνα