Κύριε διευθυντά
Μια πολύ ενδιαφέρουσα επιστολή δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή» στις 2.12.2017 («Από το γνώθι σαυτόν… στο selfie εαυτόν και στο μέγα άγχος για τα like»). Στο κείμενό της, η κ. Σοφία Μαργαρίτη θέτει ένα καίριο για την εποχή μας ερώτημα: πώς τα social media επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τους άλλους. Η επιστολογράφος στέκεται στη μοναξιά ως απότοκο της εξέλιξης των social media. Τονίζει ότι έχει χαθεί το νόημα της ζωής (υπονοεί ότι δεν υπάρχει πλέον αυτοσχεδιασμός και ότι έχει χαθεί ο αυθορμητισμός στην καθημερινότητά μας) και ότι η δημόσια εικόνα του καθενός μας καλλιεργείται και κατασκευάζεται με έντεχνο τρόπο. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Κανείς μπορεί να προσεγγίσει την ανάπτυξη του Διαδικτύου και των social media με μεγάλη επιφυλακτικότητα (που μπορεί να φτάσει στα όρια του απόλυτου αρνητισμού) και –στον αντίποδα– με μια a priori και άκριτη αποδοχή τους. Η αλήθεια είναι μάλλον κάπου στη μέση· όπως έχει πολλάκις ειπωθεί, το Διαδίκτυο όπως και κάθε τεχνολογικό επίτευγμα δεν είναι από τη φύση του ούτε κάτι θετικό ούτε κάτι αρνητικό, αλλά ουδέτερο. Η χρήση που εμείς κάνουμε του δίνει πρόσημο.
Εστω λοιπόν ότι «καλλιεργούμε επιτηδευμένα» τη δημόσια εικόνα μας. Γιατί αυτό είναι de facto κάτι αρνητικό; Γενικότερα στη δημόσια εικόνα τους οι άνθρωποι δεν επιδιώκουν να βγάζουν τον καλύτερό τους εαυτό; Ας δεχτούμε επίσης ότι οι selfies αποτελούν έκφανση της επικράτησης της εικόνας έναντι του λόγου. Μα ακριβώς τα ίδια επιχειρήματα δεν χρησιμοποιούσαν αρκετοί την εποχή που ανέτειλε ο κινηματογράφος ή η τηλεόραση; Σήμερα, με την απόσταση και την εμπειρία του χρόνου, θα τους χαρακτηρίζαμε ενδεχομένως και κινδυνολόγους και σίγουρα η εξέλιξη των πραγμάτων δεν τους δικαίωσε.
Η αλήθεια είναι ότι το Διαδίκτυο όπως και κάθε τι νέο κλονίζει τις βεβαιότητές μας. Σε μια εποχή που ο κόσμος και τα πάντα γύρω μας γίνονται πιο απρόβλεπτα και πολύπλοκα, επιδιώκουμε να βρούμε κάποιες σταθερές για να ακουμπήσουμε και να μη χαθούμε μέσα στον κυκεώνα τής (αφιλτράριστης πολλές φορές) πληροφορίας. Κάπως έτσι εξηγείται και η εξιδανίκευση του παρελθόντος, τότε που όλα ήταν «απλά», «αθώα» (και ευκόλως εξηγήσιμα). Τότε παρεμπιπτόντως ήμασταν και εμείς πιο νέοι και σίγουρα περισσότερο αθώοι, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την προαναφερθείσα εξιδανίκευση…
Η εξέλιξη της τεχνολογίας έδωσε δυνατότητες που κάποτε δεν θα μπορούσαμε καν να τις φανταστούμε. Φανταζόταν κανείς δύο δεκαετίες πριν ότι με τη χρήση του Διαδικτύου θα μπορούσες να κρατήσεις επαφή με τον συμφοιτητή σου από τη Μαλαισία ή ότι θα έχεις μπροστά σου, με εικόνα και ήχο στο σαλόνι του σπιτιού σου, τον συγγενή που βρίσκεται στην Αυστραλία; Για να μην πούμε ότι θα μπορούσες να διεκπεραιώνεις καθημερινές χρονοβόρες διαδικασίες με το πάτημα ενός πλήκτρου. Από την άλλη, πράγματι υπάρχουν στιγμές που πιάνουμε τον εαυτό μας να είναι δέσμιος των applications. Προσπαθώντας να φωτογραφίσουμε τη στιγμή για να δείξουμε στους άλλους ότι ήμασταν κι εμείς «εκεί», καταλήγουμε τελικά να μην τη ζούμε. Εθισμένοι στο κυνήγι των likes, πολλές φορές κάνουμε επανειλημμένα scroll down στην οθόνη του κινητού μας, χάνοντας όσα συμβαίνουν γύρω μας.
Ομως, όπως δεν φταίει το φαγητό που κάποιος… τρώει πολύ ή η τηλεόραση επειδή κάποιος κάθεται μπροστά της με τις ώρες, έτσι δεν φταίει και το Διαδίκτυο για τη χρήση που εμείς κάνουμε. Οσο νωρίτερα το καταλάβουμε, τόσο καλύτερα θα μπορέσουμε να διαχειριστούμε ένα υπαρκτό και αρκετά σύνθετο ζήτημα της εποχής μας. Διαφορετικά, θα καταλήγουμε να κυνηγάμε χίμαιρες…
Δημητρης Τζινης, MSc Management – University of Glasgow