Κύριε διευθυντά
Παρά τον χαρακτηρισμό «προαιώνιοι εχθροί», δεν είναι άγνωστη στην ιστορία η ύπαρξη σχέσεων συνεργασίας μεταξύ της Ελλάδος και της Βουλγαρίας, τόσο επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όσο και στις αρχές του 20ού αιώνα. Η συμμετοχή όμως αμφοτέρων σε μια ευρύτερη ένωση, με τη συμμαχία στο ΝΑΤΟ και την κοινή πορεία στην Ε.Ε., περισσότερο δε η καλλιέργεια/ανάπτυξη ειλικρινώς εγκάρδιων και φιλικών δεσμών, όπως συμβαίνει τώρα, αποτελεί ιστορική καμπή και δικαιολογεί την ελπίδα και την ευχή να είναι η πορεία συνεχής και μελλοντικώς μη ανατρέψιμη. Η ευτυχής αυτή εξέλιξη όμως δεν αποκλείει την επιβίωση των εκ πλαγίου εμμονών, έξεων και ορέξεων ή τη μακροημέρευση ιστορικών δοξασιών που παραποιούν την ιστορική πραγματικότητα και συντηρούν κρυφούς εθνικούς διαλογισμούς. Δεν ξενίζει τόσο το πράγμα, εφόσον πρόκειται για κάτι που κάνουν οι άλλοι. Ξενίζει όταν οι δοξασίες υιοθετούνται από εμάς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το παρανόμι «Ο Ρήγας Φεραίος της Βουλγαρίας» για τον Βούλγαρο μοναχό Παΐσιο τον Χιλανδαρινό, συγγραφέα της εθνικιστικής Ιστορίας της Βουλγαρίας κατά τον 18ο αιώνα. Παρανόμι που φιλοτεχνήθηκε στη Βουλγαρία και γίνεται δεκτό από τις ελληνικές αφέλειες και τους αποδομητές της ελληνικής ιστορίας. Είναι ακριβές, βέβαια, ότι ο Παΐσιος αφύπνισε τη ληθαργούσα εθνική συνείδηση των Βουλγάρων, αλλά η εξίσωσή του με τον Ρήγα Βελεστινλή είναι άτοπος. Πρώτον, διότι ο Ρήγας ήταν κήρυκας της ενότητας των βαλκανικών λαών, ενώ ο Παΐσιος το αντίθετο. Και δεύτερον, διότι ο Ρήγας έγραψε θούρια επαναστάσεως –όχι αναστάσεως της συνείδησής του– για έναν λαό που είχε ολοζώντανη την εθνική του συνείδηση. Η, επίσης, υιοθετούμενη ακρίτως έκφραση «το σύγγραμμα του Παΐσιου είναι ο θούριος της Βουλγαρίας», είναι απαράδεκτη, ακριβώς γι’ αυτό: Επειδή μέχρι τότε η βουλγαρική εθνική συνείδηση κοιμόταν και ο Παΐσιος την ξύπνησε. Ο ισχυρισμός ότι ο Παΐσιος είναι για τον βουλγαρικό λαό ό,τι ο Ρήγας για τον ελληνικό παράγει μια εξισωτική αξιολόγηση εννοιολογικά ανεκτή αλλά ιστορικά απαράδεκτη. Και πολύ περισσότερο, επειδή ευνοεί την πλάνη ότι ο Παΐσιος, ως πρωτοπόρος της εθνικής αφύπνισης στα Βαλκάνια, προηγείται και αυτού του Ελληνικού Διαφωτισμού, που ήταν ο πραγματικός λαμπαδηφόρος της.
Γερασιμος Μιχαηλ Δωσσας, Θεσσαλονίκη
