Κύριε διευθυντά
Διαβάζουμε στο Λεξικό Κοινωνικών Επιστημών της Unesco έναν από τους πολλούς ορισμούς που δόθηκαν στην έννοια της δημοκρατίας. «Στην ευρύτερη έννοιά της σημαίνει έναν τρόπο ζωής σε μια κοινωνία, κάθε άτομο της οποίας θεωρείται ότι δικαιούται, εξίσου με τα άλλα άτομα, να ενδιαφέρεται για τη δυνατότητα της ανεμπόδιστης συμμετοχής του στις αξίες της κοινωνίας αυτής». Δηλαδή με τον όρο δημοκρατία εννοούμε: τρόπο ζωής, δικαιώματα, ισότητα, ανεμπόδιστη συμμετοχή και αξίες της κοινωνίας.
Με αυτήν την έννοια μια δημοκρατική κοινωνία, κατά συνέπεια και η δική μας, θεωρεί αξίες της την υγεία, την παιδεία, την εργασία, συνολικά τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δικαιοσύνη, τον πολιτισμό κλπ. Αν, σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό, αναζητήσουμε την ανεμπόδιστη συμμετοχή όλων των πολιτών σε αυτές τις αξίες της κοινωνίας, θα διαπιστώσουμε ότι κάτι τέτοιο αποτελεί άπιαστο όνειρο για τους πλείστους, ενώ προνόμιο για τους ελαχίστους. Ας δούμε ορισμένες περιπτώσεις. Είναι ίση και ανεμπόδιστη η συμμετοχή όλων των πολιτών στην υγεία, όταν, για παράδειγμα, ο συνταξιούχος των 300 έως 700 ευρώ αδυνατεί να πληρώσει τα φάρμακά του, τις ιατρικές του εξετάσεις και κάθε άλλου είδους ιατρικές παρεμβάσεις;
Είναι ίση και ανεμπόδιστη η συμμετοχή όλων των πολιτών στην παιδεία, όταν το παιδί του ανέργου, του εργαζόμενου με μισθό των 600 ευρώ, αδυνατεί να συναγωνιστεί το παιδί μιας ευκατάστατης οικονομικά οικογένειας, τόσο στην απόκτηση εφοδίων, όσο και στις περαιτέρω σπουδές του στα ΑΕΙ;
Είναι ίση και ανεμπόδιστη η συμμετοχή όλων των πολιτών στην εργασία και στην εν γένει ποιότητα ζωής, όταν η ανεργία κινείται πάνω από το 20% ή όταν πάνω από πεντακόσιες χιλιάδες νέων ξενιτεύτηκαν για να αναζητήσουν εργασία;
Δεν θα παραθέσω περισσότερα παραδείγματα, ωστόσο θα επισημάνω πως όσο η οικονομία της χώρας μας μαραζώνει, τόσο περισσότερο τα ανθρώπινα δικαιώματα και η δημοκρατία θα συρρικνώνονται. Από την άλλη πλευρά, όσο αναπτύσσεται μια οικονομία, τόσο αναπτύσσεται και η δημοκρατία.
Η κρίση, λοιπόν, οδήγησε στην επικυριαρχία του οικονομικού επί του θεσμικού με όλες τις συνέπειες που προανέφερα. Προς επίρρωσή τους θέτω «ως υπογραφές» τις θέσεις δύο ανώτατων θεσμικών παραγόντων της χώρας μας, του Προέδρου της Δημοκρατίας, κ. Π. Παυλόπουλου και του τέως προέδρου του ΣΤΕ, κ. Ν. Σακελλαρίου, που διατύπωσαν κοινό τόπο για τον κίνδυνο της δημοκρατίας από την οικονομία.
Ο μεν πρώτος επισημαίνει «ότι ενδεχόμενη επικυριαρχία του “οικονομικού” επί του “θεσμικού”, ήτοι υποβάθμιση της αξίας των δημοκρατικών θεσμών εν ονόματι μιας δήθεν οικονομικής αποτελεσματικότητας, συνιστά μέγιστο κίνδυνο, τόσο για την αντιπροσωπευτική δημοκρατία όσο και για τον ίδιο τον πολιτισμό μας, και όχι μόνο το νομικό», ο δε δεύτερος «είχαμε, εγκαίρως, προειδοποιήσει, χωρίς δυστυχώς να εισακουστούμε, για την επερχόμενη πλήρη επικυριαρχία του οικονομικού επί του θεσμικού, που επηρέασε, καίρια, το σύνολο σχεδόν της κρατικής δράσεως και σηματοδότησε τη συνακόλουθη υποχώρηση του κράτους δικαίου και του κοινωνικού κράτους». Οι δύο, λοιπόν, αυτοί παράγοντες επισημαίνουν τον ίδιο κίνδυνο για τη δημοκρατία μας, με μία διαφορά. Ο μεν πρώτος μιλάει για ενδεχόμενη επικυριαρχία του οικονομικού επί του θεσμικού, ο δε δεύτερος για πλήρη επικυριαρχία.
Πώς όμως συμβαίνει στη χώρα μας, ενώ υποχωρούν δημοκρατία και οικονομία, η κυβέρνηση να μας λέει ότι υπάρχει ανάπτυξη και ότι έρχεται καθαρή έξοδος στις αγορές, αυτό αποτελεί έναν γρίφο που αμφιβάλλω αν ακόμη και ο καθηγητής του ΜΙΤ Κ. Δασκαλάκης, που έλυσε τον «Γρίφο του Νας», μπορεί να τον λύσει!
Γιωργος Ι. Καλες, Φιλόλογος