Κύριε διευθυντά
Σήμερα παρά ποτέ, η φράση αυτή αποκτά μεγάλη επικαιρότητα. Σχετικό και το άρθρο του Δημ. Ρηγόπουλου (7/6).
Με την επιστολή μου θα ήθελα εν συντομία να παραθέσω τα ακριβή στοιχεία για τη θρυλική αυτή φράση. Ο Σπ. Μαρκεζίνης (πολιτική ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος) την τοποθετεί ότι ελέχθη από τον Χαρ. Τρικούπη την 1/13 Δεκεμβρίου 1893 με την ευκαιρία της κατάθεσης του νομοσχεδίου «περί υπηρεσίας Εθνικών Δανείων». Αμφισβητείται όμως εάν την είπε από το βήμα της Βουλής ή παρενεβλήθη «εν τη ρύμη (ορμή)» του λόγου του απευθυνόμενος στους δανειστές. Αποδεικνύεται όμως ότι η 1/13 Δεκεμβρίου είναι λάθος, με τη σωστότερη να τοποθετείται τον Νοέμβριο του 1893 επί κυβερνήσεως Σ. Σωτηρόπουλου – Δημ. Ράλλη κατά την κατάθεση (8/20) του νομοσχεδίου «περί ακυρώσεως του συνομογηθέντος δανείου κεφαλαιοποιήσεως με το όνομα Funding», σύμφωνα με το οποίο αντί τόκων δίνονταν στους κατόχους των ξένων δανείων ομολογίες, οι δε προσωρινές αποδείξεις, έως επί της εκδόσεως των οριστικών τίτλων, ονομάζονταν scrip.
Η συζήτηση κορυφώθηκε την 12/24 Νοεμβρίου, οπότε την ημέρα αυτή τοποθετείται ότι ελέχθη η φράση. Δημοσιεύματα του Τύπου εκείνης της εποχής το αποδεικνύουν.
Η «Ακρόπολη» του Βλάση Γαβριηλίδη στις 2/14 Δεκεμβρίου σχολιάζει «… Μήπως όταν ο Τρικούπης ωμολόγησεν ότι “δυστυχώς επτωχεύσαμεν” δεν εχειροκρότησεν η πλειοψηφία; … Είναι αδύνατο άλλη Βουλή να παρέστησε το θέαμα της ελληνικής, προ δεκαπέντε ημερών, χειροκροτούσης την πτώχευσιν…».
Η «Πρωία» στο φύλλο της 13/25 Νοεμβρίου 1893 αναφέρει άρθρο του Δημ. Ράλλη για τις δηλώσεις του Χαρ. Τρικούπη την προηγουμένη: «… Συνεπεία δε των πράξεων τούτων των πεσόντων υπουργών παρέστησε την πτώχευσιν εις ην επισήμως πλέον από του βήματος της Βουλής εκήρυξε χθες ότι περιήλθε το κράτος…». Επίσης στο φύλλο της 17/29 Νοεμβρίου υπάρχει απόσπασμα από τον περίφημο λόγο –απάντηση– στη Βουλή του Θ. Δηλιγιάννη. «… Εάν ο κύριος Τρικούπης αγορεύων προχθές (12/24) ωμολόγησεν ότι επτωχεύσαμεν, κατόπιν μετεμελήθη και δεν επέτρεψεν να περιληφθή η ομολογία αύτη αυτού εν τω κειμένω του λόγου του, τω δημοσιευθέντι διά της εφημερίδος δι’ ης κοινοποιεί εις το κοινό τας γνώμας του (εννοεί το Αστυ), μας φαίνεται ότι ούδ’ η μεταβολή αύτη αυτού αναιρεί την αλήθεια, η οποία βεβαιοί την ανεπάρκεια του κράτους».
Τελειώνοντας θα ήθελα να σημειώσω ότι ανεξάρτητα του πότε ή αν ελέχθη η θρυλική αυτή φράση, προκαλεί θλίψη ότι μελετώντας τα πλήρη κείμενα των δύο ιστορικών αυτών συζητήσεων, διαπιστώνεται ότι σήμερα ευρισκόμεθα στην ίδια τραγική κατάσταση του 1893, ίσως και χειρότερη.
Ι. Κ. Γεωργιου
Καρδιολογος