Κύριε διευθυντά
Ηοικονομία έχει την ουσιαστική της, πραγματική όψη που δεν συγκινείται ούτε από καπιταλιστικές ούτε από σοσιαλιστικές ιδεολογίες. Αυτή η οικονομία παράγει εισόδημα. Εμείς πολλές φορές κάνουμε σύγχυση ανάμεσα στην οικονομία και στο εισόδημά της. Μπερδεύουμε την αγελάδα με το γάλα της, ενώ είναι διαφορετικά πράγματα. Ο σοσιαλισμός και ο καπιταλισμός συγκινούνται περισσότερο από το προϊόν της οικονομίας. Ξέρουμε όμως ότι η οικονομία πρέπει να στηρίζεται για να παράγει, όπως και η αγελάδα πρέπει να τρέφεται και να ζει σωστά για να δίνει γάλα. Γι’ αυτό ο Σοσιαλισμός που θέλει να ανταποκριθεί σωστά και ολοκληρωμένα στη κοινωνική του ιδεολογία και πολιτική, είναι ανάγκη πολλές φορές αυτή την πραγματική ουσιαστική οικονομία να τη βλέπει χωριστά από τα προϊόντα της και να τη στηρίζει και να την τρέφει διαθέτοντας για τον σκοπό αυτό ένα μέρος από την ίδια την παραγωγή της. Ενα σημαντικό μέρος των προϊόντων της είναι ανάγκη φυσική και λογική να επιστρέφει στην ίδια την οικονομία για τη στήριξή της και τον εκσυγχρονισμό της – όροι βασικοί για την επιβίωσή της. Σε εναντία περίπτωση, όπως θα αρρωστήσει και ενδεχομένως πεθάνει το τόσο προσφιλές και χρήσιμο πλάσμα που ανέφερα, έτσι και η οικονομία είναι πολύ ευαίσθητη και απόλυτη –ασυμβίβαστη θα έλεγα– στο θέμα της τροφής της και της συντήρησής της.
Είναι η οικονομία, σαν ζωντανή διαδικασία παραγωγής, μια στεγνή ψυχρή υπόθεση. Δεν κάνει υποχωρήσεις στα δικαιώματά της τα φυσικά, δεν κάνει συμβιβασμούς στο θέμα της ύπαρξής της. Εκείνο που την ενδιαφέρει σε όλα τα πλάτη του κόσμου, Ανατολής και Δύσης και μεσημβρίας, είναι να υπάρχει και να λειτουργεί σωστά. Το υπόλοιπο του προϊόντος της, αν θα πηγαίνει στις τσέπες λίγων (καπιταλισμός) ή αν θα κατανέμεται δίκαια σε όλους (σοσιαλισμός) δεν την ενδιαφέρει. Αυτό είναι θέμα έξω από το χώρο της ουσιαστικής της ύπαρξης. Ανήκει στις πολιτικές και στις κοινωνικές προτιμήσεις και επιλογές των διαφόρων πολιτικών και κοινωνικών καθεστώτων που κυβερνούν την οικονομία και τη χρησιμοποιούν για την εκπλήρωση των σκοπών τους. Βέβαια οι οικονομολόγοι μιλάνε και για καπιταλιστικούς και σοσιαλιστικούς τρόπους παραγωγής. Σωστά, αλλά, χωρίς να είμαι οικονομολόγος, νομίζω ότι αυτοί οι τρόποι δεν αποτελούν την ουσία της οικονομίας. Η οικονομία δεν νοιάζεται αν ζει και τρέφεται μέσα σε κυκλώματα σοσιαλιστικών ή καπιταλιστικών διαδικασιών παραγωγής. Αυτά τα κυκλώματα διαδικασιών, κι αν τα εφαρμόζουν αντίστοιχα οι ιδεολόγοι σοσιαλιστές ή καπιταλιστές στην παραγωγή, τα εφαρμόζουν για να εξυπηρετείται η σύμφωνα με την ιδεολογία τους διανομή στους λίγους ή τους πολλούς το εισόδημα της οικονομίας: νομίζω ότι δεν πρέπει να γίνεται σύγχυση σ’ αυτά τα δύο: οικονομία και εισόδημά της. Το πρώτο είναι σκέτη ψυχρή διαδικασία υγιεινής συντήρησής της, το δεύτερο είναι το προϊόν αυτής της διαδικασίας. Με το δεύτερο ο σοσιαλισμός κάνει την κοινωνική του πολιτική. Και για να το επιτύχει πρέπει να στηρίζει –είναι φυσική ανάγκη να στηρίζει– την ύπαρξη του πρώτου. Ετσι λοιπόν σαν ζωντανή πραγματικότητα η οικονομία με μια σοσιαλιστική-κοινωνική πολιτική παίρνει σημασία κοινωνική και βοηθάει στην ευτυχία του συνόλου και του κάθε ατόμου χωριστά. Και βεβαίως αυτή είναι και η αποστολή της –κοινωνική– όπως υποστηρίζει και ο Σουήζη. Αλλά από μια άρρωστη οικονομία κανένας σοσιαλισμός δεν μπορεί να περιμένει πολλά πράγματα σαν προϊόν, από μια πεθαμένη τίποτα. Και προσωπικά δεν μπορώ να καταλάβω τι είδος σοσιαλισμού θα είναι και πώς θα λειτουργεί κοινωνικά και πολιτικά ένας σοσιαλισμός με άρρωστη ή και πεθαμένη οικονομία. Τι είδους κοινωνική πολιτική θα κάνει;
Νομίζουμε ότι και τα πρόσφατα οικονομικά μέτρα των τελευταίων κυβερνήσεων της χώρας μας υπακούουν ακριβώς σ’ αυτό το λογικό σχήμα που είναι κανόνας για την άσκηση μιας ουσιαστικής σοσιαλιστικής πολιτικής. Και γι’ αυτό προσπάθησαν με όσο το δυνατόν δικαιότερο τρόπο να στερήσουν απ’ όλους μας ένα μέρος από το σύνολο που μας δίνει η οικονομία μας για να μείνει ένα μεγαλύτερο ποσοστό στο σκοπό της στήριξης της άρρωστης οικονομίας μας. Συμβαίνει τώρα με τα μέτρα να στηρίζεται ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής. Σύμφωνοι. Αλλά η οικονομία της Ελλάδας εξακολουθεί να ζει και να τρέφεται μέσα σε διαδικασίες και κυκλώματα καπιταλιστικών τρόπων παραγωγής. Κατ’ ανάγκην λοιπόν με τα μέτρα αυτός ο τρόπος παραγωγής στηρίζεται. Αν ο τρόπος παραγωγικής διαδικασίας ήταν σοσιαλιστικός (κοινωνικοποίηση, αυτοδιαχείριση κ.λπ.) τότε τα μέτρα ασφαλώς θα στήριζαν αυτή τη διαδικασία. Δεν νομίζουμε ότι κάποιος λογικός έχει τη γνώμη ότι η σοσιαλιστική κυβέρνηση πρέπει ν’ αφήσει να πεθάνει η καπιταλιστική παραγωγική διαδικασία της οικονομίας και μετά, από το μηδέν ν’ αρχίσει να φτιάχνει τον σοσιαλιστικό της τρόπο παραγωγής. Αυτό θα ήταν σκέτη τρέλα, γιατί μέχρι τότε ασφαλώς θα πεθάνουμε και εμείς και η κυβέρνηση, αφού εν τω μεταξύ δεν θα έχουμε κανένα εισόδημα από καμιά οικονομική διαδικασία. Και αν δεν πεθάνουμε εμείς, οπωσδήποτε θα πεθάνει η οικονομία μας. Και θα γίνουμε εκατό τοις εκατό ζητιάνοι και εκατό τοις εκατό εξαρτημένοι από τα κεφάλαια των ισχυρών φίλων μας. Μέχρι δηλαδή να πετύχει μια τέτοια εγχείρηση ο ασθενής θα πεθάνει. Και φυσικά μια νεκρή οικονομία δεν είναι καπιταλιστική, αλλά ούτε και σοσιαλιστική. Είναι μια ισότητα φτώχειας και μαρασμού.
Γεωργιος Σωκρ. Καραμπατεας – Ζωγράφου
«Γαλάζιες πολιτείες»
Κύριε διευθυντά
Η σύνοδος του ΟΗΕ στο Παρίσι για τη διάσωση του περιβάλλοντος και τη βελτίωση του κλίματος στον πλανήτη έκλεισε με ενθαρρυντικές δηλώσεις, όπως συνηθίζεται, των συμμετεχόντων ηγετών.
Τα αποτελέσματα όμως φαντάζουν αμφίβολα και η αισιοδοξία περιορισμένη εάν αναλογισθούμε ότι την ίδια χρονική στιγμή της συνόδου ο μεγαλύτερος πνεύμονας του πλανήτη, ο Αμαζόνιος, αποψιλώνεται βάναυσα, σύμφωνα με δημοσιεύματα. Oταν όμως διάβαζα τα σχετικά της συνόδου, συνειρμικά θυμήθηκα το αριστουργηματικό βιβλίο του Ρώσου συγγραφέα Αλεξέι Τολστόι Νικολάγεβιτς «Γαλάζιες πολιτείες», γραμμένο στις αρχές του 20ού αιώνα και κατά τη διάρκεια του ρωσικού εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε την μπολσεβίκικη επανάσταση.
Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας φαντάζεται πώς θα μπορούσαν να ήσαν οι πόλεις έναν αιώνα μετά. Ο ήρωάς του, ένας νεαρός, φιλόδοξος πτυχιούχος αρχιτέκτων, γυρίζει στο πανάθλιο χωριό του, με τα λασπωμένα δρομάκια και τις σάπιες ξύλινες μάντρες. Εκεί τότε αρχίζει να σχεδιάζει στο μυαλό του και στο χαρτί ιδανικές πολιτείες όπου κυριαρχεί το γαλάζιο χρώμα. Σκαλωτά σπίτια με πολλά πατώματα, χτισμένα από γαλάζιο τσιμέντο και γυαλί, γυάλινοι θόλοι, γέφυρες που έμοιαζαν σαν ουράνια τόξα περιστοιχιζόμενα από ανθώνες χωρισμένους συμμετρικά με δρομάκια, παραμυθένια χαλιά από λουλούδια, με φυτά και άνθη στολισμένες και οι σκαλωτές κρυστάλλινες ταράτσες.
Νέφος πουθενά, αφού δεν θα υπήρχαν καπνοδόχοι και αμάξια στους ευρύχωρους δρόμους, ούτε σύρματα πάνω στις στέγες ούτε περίπτερα με ρεκλάμες.
Την ελεύθερη επιφάνεια θα τη σκέπαζε πυκνό γαλαζοπράσινο χορτάρι. Oλο το νευρικό σύστημα της πόλης μεταφέρεται κάτω από τη γη, ο ακάθαρτος αέρας των σπιτιών τραβιόταν με ειδικούς εξαεριστήρες σε υπόγεια αεροκαθαριστήρια. Κάτω από τη γη θα έτρεχαν με αφάνταστη ταχύτητα ηλεκτρικά τρένα. Στην πόλη θα υπήρχαν μόνον θέατρα, ιππόδρομοι, σάλες χειμερινού αθλητισμού και κυρίως ευτυχισμένοι άνθρωποι. Προχωρά περισσότερο ο συγραφέας με μία παγκόσμια εικόνα, όπου δεν θα υπάρχουν σύνορα, όλες οι ερημιές και τα έλη θα αντικατασταθούν από εκτάσεις χιλιάδων χιλιομέτρων με ολόχρυσα στάχυα. Eνα ηλεκτρομαγνητικό τόξο από τον Βόρειο έως τον Νότιο Πόλο θα ακολουθεί τον τριακοστό μεσημβρινό κύκλο και θα τροφοδοτεί όλους τους ηλεκτροσταθμούς του κόσμου, η δε ενέργεια θα προέλθει από τα κοιτάσματα των βαρέων μετάλλων αφού θα έχει κατορθωθεί η διάσπαση του ατόμου. Στο τέλος, ο ήρωας, μη μπορώντας να ανεχθεί την καθημερινή θλιβερή πραγματικότητα, βάζει φωτιά και καίει το χωριό του. Ανακρινόμενος ομολογεί: «…Το σχέδιο της πρώτης γαλάζιας πολιτείας είχα καθήκον να το στερεώσω επάνω στα συντρίμμια της πυρκαγιάς, να βάλω τελεία». Θέλω να ελπίζω ότι οι γαλάζιες πολιτείες ίσως κάποτε γίνουν πραγματικότητα, με την ευχή όχι πάνω σε συντρίμμια.
Ι. Κ. Γεωργιου – Καρδιολόγος