Κύριε διευθυντά
Την αγγλική λογοτεχνία εσημάδεψαν κατά τον περασμένον αιώνα δύο μυθιστορήματα (novels): To Brave New World του Aldous Huxley (εδημοσιεύθηκε το 1932) και το Nineteen Eighty-Four (1984) του George Orwell (εδημοσιεύθηκε το 1949). Είχαν (και έχουν) παγκόσμια κυκλοφορία˙ απέκτησαν ευρύτατη φήμη διεθνώς. Δύο βιβλία γραμμένα με προφητική διάθεση. Πώς, κατά τους συγγραφείς τους, θα είναι ο κόσμος που έρχεται. Τα επακολουθήσαντα γεγονότα δεν εδικαίωσαν τις προβλέψεις των δύο διακεκριμένων Βρετανών˙ στην Αγγλία, να ειδικεύσω. Τις επλησίασαν όμως οι εξελίξεις στη χώρα μας˙ με κάποια καθυστέρηση, κατά την περίοδο που χαρακτηρίζουμε ως μεταπολίτευση. Και σε κάποιες άλλες.
Στο πρώτο μυθιστόρημα περιγράφεται ένα μέλλον όπου οι άνθρωποι έχουν πεισθεί ότι ευημερούν στην ουτοπία του Παγκόσμιου Κράτους. Σ’ έναν κόσμο όπου ο «ηδονιστικός μηδενισμός» οδηγεί προς μιαν ανώδυνη, τερπνή, αδιατάρακτη γενική αντίληψη της πραγματικότητας. Οπου με πλύση εγκεφάλου, ψυχαγωγικό σεξ (recreational sex) και ναρκωτικά (drugs), όλοι τους αισθάνονται ευτυχείς καταναλωτές. Ερώτημα: Βλέπετε μεγάλες διαφορές με τη χώρα μας και με εμάς των χρόνων 1981 έως 2009; (Με μία προσθήκη μετά τα drugs: και με τον στερέψαντα καταρράκτη ορμητικού ρεύματος δανεικών ευρώ.)
Aκολουθεί τα δύο τελευταία χρόνια η κυριαρχία του Big Brother (1984). Επιχειρεί να ελέγξει τα πάντα και έχει καταφέρει αρκετά˙ στη δυστοπία που λέγεται Hellas. Βασικός τρόπος λειτουργίας των αριστεροδεξιών (του είδους homo syrizanelus) είναι το doublethink. Να σκέφτεσαι δύο αντίθετες ιδέες με τη βεβαιότητα ότι και οι δύο είναι ταυτόχρονα σωστές. Newspeak. Νεογλωσσία. Οτι War is Peace˙ Πόλεμος είναι ειρήνη. Ελευθερία είναι σκλαβιά. Η άγνοια είναι δύναμη. Η πλήρης άγνοια διακυβερνήσεως (επίστευαν) ήταν η δύναμή τους, όταν ανέλαβαν την εξουσία. Οτι να κυβερνάς μια χώρα και να εφαρμόζεις ένα κοινωνικό και οικονομικό πρόγραμμα το οποίο βδελύσσεσαι είναι το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο. Το επιμελείται το Miniplenty (Ministry of Plenty, υπουργείο Αφθονίας, υπουργός ο Δημήτρης Παπαδημητρίου˙ καταθέσεις 3.148.801 δολάρια ΗΠΑ και 22.575 ευρώ).
Και τώρα το τελευταίο καρφί στο κιβούρι των ελευθεριών μας, που είναι και αυτό που με ώθησε σε αυτήν την επιστολή. Σε δημοσιευθείσα προ μερικών ημερών προκήρυξη της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, προβλέπονται (ενδεικτικά) τα δεδομένα που θα περιληφθούν (θα κληθούμε δηλαδή 8,5 εκατομμύρια πελάτες των φορολογικών υπηρεσιών να δηλώσουμε) στο ηλεκτρονικό περιουσιολόγιο: κατοικίες, οικόπεδα, αγροτεμάχια, αποθήκες, οχήματα, μετρητά (…στο στρώμα), επενδυτικός χρυσός, εναέρια μέσα μεταφοράς, σκάφη, μετοχές, εταιρικά μερίδια, έντοκα γραμμάτια, συμμετοχές σε επιχειρήσεις πάσης μορφής, τραπεζικοί λογαριασμοί, ομόλογα, αμοιβαία κεφάλαια, παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα και υπηρεσίες, δρόμωνες ίπποι, κινητά μεγάλης αξίας κ.λπ. Τα πάντα. (βλ. και «Καθημερινή», 14 Ιαν.).
Δέσμιοι πλέον χειροπόδαρα της κακοποιού δυνάμεως που χαρακτηρίζεται συριζανελικό κράτος. Τι μπορούμε να κάμουμε; Αντίσταση. Καθολική αντίσταση˙ ατομική και κοινωνική. Σθεναρή αντίσταση των πολιτικών κομμάτων και των πάσης φύσεως και μορφής οργανώσεων που πιστεύουν στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Οσων πιστεύουν πως ο πολίτης είναι αυτοτελές ον, που οργανώνεται μέσα σε μία κοινότητα για να υπηρετήσει πιο αποτελεσματικά τη μοναδικότητά του˙ ώς εκεί. Από εκεί και πέρα είναι ένας αυθύπαρκτος, μοναχικός κόσμος: Είπε ο Nietzsche: «Το άτομο είχε πάντοτε να αγωνίζεται για να μη συντριβεί από τη φάρα. Αν το προσπαθήσεις, συχνά θα είσαι μόνος σου, και κάποτε φοβισμένος. Αλλά κανενός τιμήματος η καταβολή δεν είναι πολύ υψηλή για το προνόμιο να είσαι ιδιοκτήτης του εαυτού σου».
Νικ. Λ. Γ. Λιναρδατος – Κηφισιά
Μνημονεύοντας Διονύσιο Σολωμό
Κύριε διευθυντά
«Δεν είν’ εύκολες οι θύρες/ εάν η χρεία τες κουρταλή» παραπέμπει ο επιστολογράφος σας Στέλιος Παπαγεωργίου (Γράμματα Αναγνωστών «Κ» 19/1/17), στον Εθνικό Υμνο του Σολωμού. Νομίζω ότι μπορεί να θεωρηθεί βέβαιο ότι ο, ιταλικής παιδείας, ευγενής Ζακύνθιος είχε μελετήσει Dante, εις το πρωτότυπο, οπότε θα είχε εντυπωσιασθεί από το XVII Canto του «Παραδείσου» όπου αναφέρεται στη δυστυχία της ξενιτειάς. (55-65). «Tu lascerai ogni cosa diletta/ piu caramente e questo e quello stralo/ che l’ arco del esilio pria saeta/ Tu proverai si come sa di sale/ lo pane altrui, e come e duro calle/ lo scendere e l’ salir per l’ altrui scale.» Την ίδια εποχή με τον Σολωμό, συζητούσαν αυτό το Κάντο ο Βύρων με τον Σέλεϊ, στην Ιταλία, συμπεραίνοντας ότι ο Dante είναι πρακτικώς αμετάφραστος. Παρά ταύτα: «Θ’ αφήσεις πίσω σου ό,τι πολύ έχεις αγαπήσει/ κι αυτό θα ’ναι το πρώτο χτύπημα της ξενιτιάς/ όπου σαν βέλος, μες στα βάθη της καρδιάς, Θα σε χτυπήσει. Τότε θα δεις πόσο πικρό είναι των ξένων το ψωμί/ κάθε κομμάτι, Πόσο σκληρή η ανηφοριά και πόσο δύσκολο το κάθε σκαλοπάτι, στην ξένη σκάλα…». Η δύναμη αυτών των στίχων έχει δονήσει πολλές ευαίσθητες χορδές διανοουμένων –ανά τους αιώνες– μεταξύ των οποίων του Μπρεχτ, που τους αναφέρει σε μία επιστολή σε αγαπημένη του.
Τηλεμαχος Μαρατος
«Μενείν, μενείν, κ. επιθεωρητά»
Κύριε διευθυντά
Τελευταίως πολύς λόγος γίνεται από επιστολογράφους της «Κ» για τη μη χρήση της «δοτικής και του απαρεμφάτου» στη γλώσσα μας. Σπεύδω να προσθέσω παλαιότερη αλληλογραφία δασκάλου και επιθεωρητού στοιχειώδους εκπαιδεύσεως. Δάσκαλος, κάτοικος Αθηνών, διατέθηκε από το υπουργείο του στην επιθεώρηση στοιχειώδους εκπαιδεύσεως στον Νομό Καρδίτσης. Στη συνέχεια ο επιθεωρητής του τον τοποθέτησε στο δημοτικό σχολείο του χωριού «Ορφανά», τελευταίο χωριό του Νομού Καρδίτσης προς τον Νομό Λαρίσης, στην καρδιά του Θεσσαλικού Κάμπου. Ο ημιθερινός Σεπτέμβριος πέρασε και ο δάσκαλος έφθασε στους πρώτους χειμερινούς μήνες Οκτώβριο – Νοέμβριο. Τα πρωτοβρόχια λασποποίησαν τη σκόνη (κορνιορτό) των χωματόδρομων. Τα συνηθισμένα υποδήματα αχρηστεύθηκαν και ο δάσκαλος έπρεπε να κυκλοφορεί με υψηλά υποδήματα (μπότες). Η νύχτα μεγάλωσε. Ηλεκτροφωτισμός ήτο άγνωστος. Μια κοινή λάμπα φώτιζε την κατοικία του. Εστιατόριο φυσικά δεν υπήρχε. Βολευόταν με τις προσφορές των φτωχών χωρικών. Ο δάσκαλος σκέφτηκε την κατάσταση αυτή να τη γνωστοποιήσει στον επιθεωρητή του. Του απηύθυνε το πρώτο τηλεγράφημα. Κύριε επιθεωρητά, «εν Ορφανίοις ου δύναμαι μενείν». Και η απάντησε έφθασε, και αυτή βέβαια τηλεγραφικώς: «Εάν εν Ορφανίοις ου δύνασαι μενείν, απολύω υμίν», και ο δάσκαλος ανταπάντησε: «Μενείν, μενείν, κ. επιθεωρητά, εν Ορφανίοις έως ότου αποθανείν». Ο δάσκαλος του χωριού μου, Παλαιοχωρίου Καρδίτσης, όπου εφοίτησα επί 4 έτη 1936-1940 και στη συνέχεια με εξετάσεις πέρασα στην Πρώτη Οκτατάξιου Γυμνασίου, μας έμαθε να χρησιμοποιούμε τη δοτική και να γράφουμε «Εν Παλαιοχωρίοις» και όχι «Παλιοχώρι» όπως το γράφουν οι σημερινοί Παλαιοχωρίτες. Αλήθεια, και ερωτώ ευθέως τους αρμοδίους του υπουργείου Παιδείας, τι μπορούσε να μάθει ένας μαθητής στην Πέμπτη Τάξη του Δημοτικού Σχολείου. Οταν οι έξι τάξεις στοιβάζονταν σε μια αίθουσα με 120 μαθητάς και έναν δάσκαλο. Οταν στην Πρώτη Οκτατάξιου Γυμνασίου είχε στη διάθεσή του τον φιλόλογο, τον μαθηματικό, φυσικό, θεολόγο και προπαντός τον γυμναστή. Διότι το μάθημα της Γυμναστικής στο Δημοτικό Σχολείο τότε ήταν άγνωστο. Τόσο απαραίτητο για τη σωματική διάπλαση και ανάπτυξη των παιδιών της ηλικίας των 6 έως 12 ετών. Σήμερα, ευρισκόμενος εις την αρχή του τέλους της ζωής μου, στερούμενος διαδόχου καταστάσεως, σκέφτηκα να δωρίσω τη βιβλιοθήκη μου στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού μου, στο Παλαιοχώριον, για αυτό συμβουλεύτηκα την ανιψιά μου, που είναι γραμματέας της κοινότητας, εργαζόμενη στο παρακείμενο χωριό, λόγω συγχωνεύσεως των πάλαι ποτέ κοινοτήτων, για τις συνθήκες που επικρατούν στο Δημοτικό Σχολείο και προς παντός αν υπάρχει κατάλληλος χώρος. Με επληροφόρησε –οποία απογοήτευσίς μου– ότι το σχολείο έκλεισε διότι δεν υπάρχουν πλέον παιδιά. Τα 4 Ελληνάκια και 2 Αλβανάκια, ήτοι σύνολο 6 –από τα 120 που υπήρχαν το 1940–, φοιτούν στο Δημοτικό Σχολείο του γειτονικού χωριού. Αυτομάτως προκύπτει το ερώτημα, τις πταίει;
Κων/νος Ψηφης – Καθηγητής
Η ανησυχία έχει βαθιές ρίζες
Κύριε διευθυντά
Συνυπογράφω και εγώ την Αποψη «Παράδοση με ανησυχία» (29/12, Αγγελος Στάγκος) του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος στο ελληνικό κράτος προκειμένου να στεγασθούν σε αυτό η Λυρική Σκηνή και η Εθνική Βιβλιοθήκη. Αν σκεφτούμε την κατάντια του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, είναι φανερό πού θα καταλήξουν και τα δύο αυτά σπουδαία έργα.
Ιωαννης Μενουνος – Διδάκτωρ Φιλολογίας