Κύριε διευθυντά
Κάθε σοβαρός άνθρωπος δεν μπορεί παρά να νιώθει πόνο και δέος όταν διαπιστώνει ότι η χώρα τούτη, στην οποία γεννήθηκε, εκτός των άλλων αρετών, η φιλοσοφική-ηθική σκέψη, συνεχώς απομακρύνεται από τις ρίζες και τις αξίες της και επικίνδυνα παραδίδεται στις όποιες αυθαίρετες και άρρωστες υποκειμενικές διαθέσεις ατόμων, πάνω στις οποίες επιχειρείται να στηριχθούν η κοινωνική συμβίωση και η έννομη τάξη. Κι αυτή η οδυνηρή διαπίστωση επιβεβαιώνεται δυστυχώς καθημερινά από τα γεγονότα, καθώς βλέπουμε τους φορείς της όποιας εξουσίας να διαχειρίζονται απλώς, και μάλιστα όχι καλώς, το χάος, και να «σφυρίζουν» αδιάφοροι, ενώ δίπλα τους οι άνθρωποι, ιδιαίτερα οι πιο φτωχοί και αδύναμοι, ρίχνονται βαθύτερα στο τέλμα της απελπισίας. Πώς, όμως, φτάσαμε σ’ αυτή την κατάσταση; Οι λόγοι πολλοί, ο σπουδαιότερος ένας: η «φθορά» και ο «θάνατος» της συνείδησής μας (ατομικής και συλλογικής), της έμφυτης δηλαδή ιδιότητας του προσώπου να ενεργεί με βάση τους ηθικούς κανόνες και να διακρίνει έτσι το καλό από το κακό, το δίκαιο από το άδικο. Είναι γνωστό και απόλυτα αποδεκτό ότι η συνείδηση δεν αποκτάται, αλλά γεννιέται με τον άνθρωπο.
Ο Αγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς γράφει: «Αυτόν λοιπόν τον σύμπαντα κόσμο εκ του μη όντος παρήγαγε ο Πλάστης μας πριν από τη δική μας πλάση … Για τη βελτίωση δε των ηθών και την καθοδήγηση προς την αρετή, τι δεν έκανε ο φιλάγαθος Δεσπότης; Εβαλε μέσα μας έμφυτο νόμο, ανεξαπάτητο κριτή και αδιάψευστο διδάσκαλο, την ατομική στον καθένα συνείδηση … για την κατανόηση του αγαθού…».
Και ο Μέγας Βασίλειος σημειώνει: «Εκάστου ημών εν κρυπτώ ζυγός τις εστι… εφ’ ου την φύσιν των πραγμάτων δυνατόν εστι διακρίνεσθαι… Ουκ έστι σοι ειπείν… ουκ ήδειν το αγαθόν. Προσφέρεται σοι τα ίδια τα ζυγά ικανήν διάκρισιν αγαθού και κακού…».
Η «ζώσα», όμως, συνείδηση, και μόνον αυτή, δείχνει στον άνθρωπο τι και πώς να ενεργεί.
Αντίθετα, με ξεχασμένη, και στη χειρότερη περίπτωση με «πεθαμένη» την ατομική του συνείδηση, ο άνθρωπος αδυνατεί να φτάσει το ουσιαστικό περιεχόμενο του οφειλόμενου ατομικού του καθήκοντος.
Αν αυτό συμβαίνει, όπως διαπιστώνεται να γίνεται κατά κανόνα στους καιρούς μας, τότε και η κοινωνία, ως φυσική ολότητα προσώπων που σκέπτονται, βιώνουν και βούλονται, χάνει συνακόλουθα και η ίδια το δικό της πνευματικό στίγμα, τη δική της κοινωνική «συνείδηση και ψυχή». Συμπέρασμα: καμιά, λοιπόν, οικονομική αξιολόγηση δεν πρόκειται να σώσει τη χώρα από τα οικονομικά και άλλα αδιέξοδά της, αν δεν κατακτηθεί προηγουμένως το χαμένο ατομικό και συλλογικό ήθος, η ιδιαίτερη εκείνη ψυχική και πνευματική δύναμη που με το κύρος της, την ορθή σκέψη, βούληση και πράξη εξασφαλίζει και πραγματώνει την κοινωνική συμβίωση, η οποία στις ημέρες μας ασύνετα και επικίνδυνα διακυβεύεται.
Αναστασιος Γ. Λεκκας, Συν/χος δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω