Κύριε διευθυντά
Ο όρος «κράτος δικαίου» είναι σε καθημερινή χρήση από νομικούς, πολιτικούς, δικαστές, δημοσιογράφους και απλούς πολίτες. Πολλοί δε, χωρίς νομική παιδεία, τον ταυτίζουν και τον θεωρούν ισόκυρο με το δίκαιο κράτος, με εκείνο δηλαδή το κράτος που επιδιώκει την πραγμάτωση της δικαιοσύνης. Δεν πρόκειται περί αυτού. Γίνονται όμως αγώνες των λαών της Ευρώπης, ώστε να έχει απόλυτη εννοιολογική ταύτιση το «κράτος δικαίου» με το δίκαιο κράτος. Από τα μέσα του 19ου αιώνα, που έγκριτος Γερμανός πολιτειολόγος αποκάλεσε το κράτος ως το ειδεχθέστερο των τεράτων επί της Γης, συνδέθηκε η έννοια του «κράτους δικαίου» με την «κυριαρχία του νόμου» και την αντίθεση προς το «αστυνομικό κράτος» το οποίο είχε προηγηθεί. Κατά τη συνταγματική αυτή αντίληψη η έννοια του κράτους δικαίου αντιστοιχεί, ταυτίζεται –και έτσι πρέπει– στη δέσμευση και αυτοπεριορισμό του κράτους και όλων των οργάνων του στη βάση κανόνων δικαίου. Κατά τον μέγα Ελληνα συνταγματολόγο Αριστόβουλο Μάνεση, «κράτος δικαίου σημαίνει το κράτος στο οποίο οι ασκούντες την κρατική εξουσία περιορίζονται διά κανόνων δικαίου», το «κράτος του νόμου» αποτελεί ειδική μορφή του «κράτους δικαίου», που προσδιορίζει το δημοκρατικό πολίτευμα. Υψιστη αρχή είναι η αρχή της νομιμότητας και όχι της σκοπιμότητας που επικρατούσε στο «αστυνομικό κράτος». Με την Αρχή της σκοπιμότητας ο «σκοπός αγιάζει τα μέσα» και παραμερίζει στο πέρασμά της ό,τι δεν εξυπηρετεί τη σκοπιμότητα που ελάχιστες φορές ήταν δίκαιη και τις περισσότερες αυθαίρετη και παράνομη. Στο «αστυνομικό κράτος» στο όνομα του κρατικού συμφέροντος καταργούσαν, ανέστελλαν, πρόσβαλλαν την ελευθερία των πολιτών με γενικά ή ειδικά μέτρα, παραβιάζοντας τη νομιμότητα. Το «κράτος δικαίου» είναι κατάκτηση του νομικού και του Συνταγματικού Πολιτισμού της Ευρώπης και της Δημοκρατίας. Είναι κατάκτηση και στον δικό μας νομικό και συνταγματικό πολιτισμό. Πρέπει όμως να γίνουν ακόμα αγώνες, ιδίως από τον νομικό κόσμο, ώστε να έρθει γρήγορα η ημέρα όπου το «κράτος δικαίου» θα ταυτίζεται με το δίκαιο κράτος, με το έντιμο, το ηθικό και χρηστό κράτος. Τιμή και ευθύνη της νέας γενιάς των νομικών μας. Η δικαιοσύνη είναι υψίστη αξία, είναι το «οχυρό της δημοκρατίας», όποιος την υπονομεύει, υπονομεύει όχι μόνο «το κράτος δικαίου» αλλά και το δημοκρατικό πολίτευμα. «Ο έχων ώτα ακούειν ακουέτω».
Γ. Σταραντζης, Δικηγόρος στον Αρειο Πάγο και στο ΣτΕ, πρ. επιστημονικός συνεργάτης του «Αρχείου Νομολογίας»