Κύριε διευθυντά
Ο μεγάλος Αγγλος θεωρητικός φυσικός και αστροφυσικός Στίβεν Χόκινγκ έλεγε ότι είμαστε μόνο ένα εξελιγμένο είδος πιθήκων σε έναν μικρό πλανήτη ενός μετριότατου άστρου. Αυτό όμως που μας κάνει ξεχωριστούς, είναι η δυνατότητα να παρατηρούμε και να προσπαθούμε να κατανοήσουμε το σύμπαν. Με τον μοναδικό του τρόπο, συνδύαζε το μεγαλείο και τη δύναμη της ανθρώπινης σκέψης, κρατώντας προσεκτικά απόσταση από την αλαζονεία της ανθρώπινης φύσης. Ασχολήθηκε με τα θεμελιώδη ερωτήματα για τη δομή και την ιστορία του σύμπαντος, στο πλαίσιο της κβαντικής φυσικής και της θεωρίας της βαρύτητας του Αϊνστάιν, και απέδειξε ότι η Μεγάλη Εκρηξη στο σύμπαν ήταν μία αναπόφευκτη συνέπεια της θεωρίας αυτής. Ανακάλυψε ότι οι «μαύρες τρύπες» δεν είναι τελείως μαύρες (όπως πιστευόταν) αλλά ακτινοβολούν και εκπέμπουν τη λεγόμενη «ακτινοβολία Χόκινγκ». Αυτό οδήγησε στην ανάπτυξη της θερμοδυναμικής των μελανών οπών, που αποτελεί σήμερα βασικό εργαλείο στη μελέτη του μικρόκοσμου.
Οι παρατηρήσεις, όμως, του Χόκινγκ δεν αφορούσαν μόνο το σύμπαν, αλλά και την ανθρώπινη συμπεριφορά. Μία συμπεριφορά ανορθολογική και αλαζονική, που τη χαρακτηρίζει η επιθετικότητα και η έλλειψη του μέτρου. Η ανθρώπινη ανάγκη για βεβαιότητες και μοναδικές αλήθειες εκτροχιάζει την ανθρώπινη σκέψη, πολύ δε περισσότερο όταν ορισμένοι θέλουν, μερικές φορές, να επιβάλλουν τις δικές τους «αλήθειες» στους άλλους. (Ο Αντρέ Ζιντ έλεγε: «Πίστευε αυτόν που ψάχνει την αλήθεια, όχι αυτόν που βρήκε την αλήθεια».)
Πολύ εύστοχα ο Χόκινγκ είχε πει ότι ο μεγαλύτερος εχθρός της γνώσης δεν είναι η άγνοια αλλά η ψευδαίσθηση της γνώσης.
Ομως, ο άνθρωπος που κατάλαβε το σύμπαν, δεν μπόρεσε ποτέ να καταλάβει… τις γυναίκες! Είναι αξιοσημείωτη η σχετική ομολογία του. Είχε πει: «Πέρασα το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας των 70ών γενεθλίων μου σκεπτόμενος όχι τα θαύματα του κόσμου αλλά τις γυναίκες. Αποτελούν ένα πραγματικό μυστήριο…». Να προσθέσω εδώ, ότι ανάλογη αδυναμία στην κατανόηση της γυναικείας ψυχολογίας είχε ομολογήσει και ο ίδιος ο Φρόιντ! Σκέφτομαι λοιπόν πως, πίσω από την ομολογία αυτή, μπορεί να κρύβεται ακόμα και ένα μεταφυσικό δέος σχετικά με τη δημιουργία της ίδιας τη ζωής (που φέρνουν σε αυτόν τον κόσμο οι γυναίκες…).
Κατά τα άλλα, σε ομιλία του, πέρυσι τον Ιούλιο (σε διεθνές συνέδριο, προς τιμήν του, στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ) εξέφρασε τον φόβο ότι η εξέλιξη έχει οδηγήσει στην ενσωμάτωση της απληστίας και της επιθετικότητας στο ανθρώπινο γονιδίωμα… Η αντιπαλότητα ανάμεσα στα ζωικά ένστικτα και την ανθρώπινη σκέψη είναι πάντα παρούσα. Στην εποχή μας, η λεγόμενη «εκπαίδευση» έχει πλήρως υποταχθεί στις ανάγκες της αδηφάγου οικονομίας και η «περιέργεια» (σαν κινητήρια δύναμη για την απόκτηση γνώσης χωρίς τέλος) δεν φαίνεται απαραίτητη. Ο Αϊνστάιν έλεγε: «Η εκπαίδευση δεν είναι η εκμάθηση γεγονότων αλλά η άσκηση του μυαλού στο να σκέφτεται». Ο Χόκινγκ δεν ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξος για το μέλλον του πλανήτη μας, για τον οποίο είχε πει ότι έχει φθάσει στο σημείο χωρίς επιστροφή. Θεωρούσε ότι συγκεκριμένοι κίνδυνοι, όπως η κλιματική αλλαγή, ο υπερπληθυσμός και οι πανδημίες, μπορεί να εξοντώσουν το ανθρώπινο είδος μέσα στα επόμενα 100 χρόνια.
Ετσι, άφηνε ανοικτό ακόμα και το ενδεχόμενο διαφυγής σε γειτονικούς πλανήτες (σαν μία πραγματική δυνατότητα). Τελικά, και για όσο έχουμε καταφέρει να «μη μας χωράει ο τόπος μας», εγώ (και με ελεύθερους συνειρμούς που κάνω) παρηγορούμαι με την ανακάλυψη του Χόκινγκ ότι οι «μαύρες τρύπες» μπορεί να μην είναι τόσο μαύρες όσο πιστευόταν, αλλά και λίγο γκρι. Αυτό το τελευταίο –και σε σχέση με τα καθ’ ημάς– μου δίνει και μία (έσχατη) ελπίδα για τη διάσωση της ελληνικής οικονομίας…
Ανδρέας Κωσταλας, Ιατρός