Κύριε διευθυντά
Τις μέρες αυτές ο νους γυρίζει στον ξεσηκωμό του 1821. Παρακινείται, εξάλλου, από τις νέες εκδόσεις, στις οποίες οι αρματολοί και οι κλέφτες χαρακτηρίζονται παράνομοι έναντι της σουλτανικής νομιμότητας όταν απιστούν προς αυτήν, ενώ περίπου ταυτίζονται εννοιολογικά με τους ταγματασφαλίτες όταν συμμορφώνονται με τους ορισμούς της. Η ψυχρή λογική της μικροχειρουργικής ανατομίας των γεγονότων και των περιστάσεων εκείνης της εποχής, τους εντοπίζει να λειτουργούν ως γρανάζια συντήρησης του οθωμανικού συστήματος και όχι ως εν δυνάμει στοιχεία αποσταθεροποίησής του. Και τούτο, παρά το γεγονός ότι η Φιλική Εταιρεία και ο Αλέξανδρος Υψηλάντης προς αυτούς έστελναν τις επιστολές επαναστατικής προετοιμασίας, επειδή προφανώς τους θεωρούσαν πατριώτες και όχι συνεταίρους των μπέηδων και πασάδων για την καταλήστευση του πληθυσμού! Ο νους, όμως, κάνει κι άλλες σκέψεις, καθώς αναρωτιέται, γιατί να λέμε Εθνική Παλιγγενεσία, αφού το έθνος υπήρχε και δεν ξαναγεννήθηκε. Μόνο το κράτος ξαναγεννήθηκε και συνεπώς η Παλιγγενεσία είναι κρατική. Για το ζήτημα αυτό ας μου επιτραπεί να υπενθυμίσω τα εξής: Οταν δεν είχαν καταστήσει ύποπτο τον πατριωτισμό οι έμποροι κι οι κάπηλοί του ούτε τον είχαν ενοχοποιήσει οι αρνητές του, μαζί και οι ζηλωτές της εθνικής αποδόμησης, περιστατικά σαν αυτό που περιγράφεται παρακάτω μπορούσαν να κατέχουν περίοπτη θέση στα αναγνωσματάρια του δημοτικού σχολείου και να διαβάζονται με συγκίνηση στη γλώσσα που χρησιμοποίησαν οι φωτισμένοι δημοτικιστές στα «Ψηλά βουνά» της εκπαιδευτικής εξόρμησης, η οποία ήταν καρπός της εθνικής εξόρμησης. Τώρα τα «ανακαλύπτει» κανείς μόνο στην πηγή τους, τα «Δημοτικά τραγούδια της συγχρόνου Ελλάδος» του Φοριέλ, ο οποίος –με ευαισθησία και προφητική ευστοχία– συμπεριέλαβε σ’ αυτά και τον «Θούριο» του Ρήγα και τον Υμνον εις την Ελευθερίαν του Σολωμού (είχε εκτυπωθεί το 1824 στο Μεσολόγγι). Η μετάφρασή τους από τα γαλλικά είχε γίνει στην καθαρεύουσα. Ο Φοριέλ στο εισαγωγικό του σημείωμα για τον «Θούριο» καταθέτει, εκτός από τις προσωπικές διαπιστώσεις που είχε κάνει για τον ενθουσιασμό και τη βαθιά επίδραση που άσκησε στον Ελληνισμό ο εγερτήριος ύμνος του Ρήγα, και την αποδεικτική μαρτυρία από το εξής περιστατικό:
Ενας Ελληνας φίλος του Φοριέλ, μαζί με έναν καλόγερο, ταξιδεύουν στη Μακεδονία, περνούν από ένα χωριό και καταλύουν στο μαγαζί του φούρναρη που είναι και χαντζής. Εχει βοηθό του ένα ψηλόσωμο παιδί από την Ηπειρο που τους ρωτάει αν ξέρουν να διαβάζουν. Στην καταφατική απάντηση, βγάζει από τον κόρφο του ένα βιβλιαράκι με τα τραγούδια του Ρήγα και παρακαλάει να του τα διαβάσουν, γιατί δεν ήξερε ανάγνωση. Αρχίζουν εκείνοι το διάβασμα και τότε βλέπουν έκπληκτοι το παιδί να μεταμορφώνεται. Τα χείλη τρέμουν, από τα μάτια τρέχουν δάκρυα και οι τρίχες του σηκώνονται. Τον ρωτούν: – Δια πρώτην φοράν ακούεις να αναγιγνώσκεται αυτό το βιβλίον; Απαντάει: – Οχι. Παρακαλώ κάθε ταξιδιώτην να μου διαβάσει κάτι. Τα έχω ακούσει όλα. – Και πάντα με την αυτήν συγκίνησιν; – Ναι, πάντα.
«Στοιχηματίζω», καταλήγει ο Φοριέλ, «ότι σήμερον ο βοηθός του αρτοποιού δεν ζυμώνει πλέον άρτους. Οι βραχίονές του εκτελούν κάποιο άλλο έργον», εννοώντας ότι μάχεται για την ελευθερία. Και, βεβαίως, το περιστατικό είναι αποδεικτική μαρτυρία και για τη ζωντάνια της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων, πριν από την «Παλιγγενεσία» της.
Γερασιμος Μιχαηλ Δωσσας, Θεσσαλονίκη