Κύριε διευθυντά
Από το πόνημα του συγχωριανού μου Δημήτρη Χρ. Χαλατσά, δικηγόρου, με τίτλο «Σχεδίασμα Απομνημονευμάτων του πατέρα μου Χρ. Δ. Χαλατσά» (1889-1978) ανθυπολοχαγού στο Μικρασιατικό μέτωπο, παραθέτω, με την άδειά του, ορισμένα κομμάτια που σχετίζονται με τον ανωτέρω τίτλο. Στον Χρ. Δ. Χαλατσά απενεμήθη το παράσημο ανδρείας με φύλλα δάφνης για τη θυσία του «Ηρωικώς αγωνιζόμενος τραυματισθείς καταστάς ανάπηρος».
Ακολουθούν αποσπάσματα του κειμένου: «Ενα βράδυ που γύρισε (ο Χρ. Χαλατσάς) από τα υψώματα του Ομερλού πίσω στο Αϊδίνιο σε ένα από τα κεντρικά καφενεία που κρατούσε Ελληνας (ονόματι Ανδρονίδης) βγήκε να πιει καφέ. Εκεί, σε μια από τις γωνιές του καφενείου παρατήρησε ένα παράξενο τύπο Τούρκου, καλοντυμένο, με αυστηρό παρουσιαστικό και φοβερά διαπεραστικό βλέμμα και θωριά στρατιωτική, να είναι περικυκλωμένος από καμιά δεκαριά νέους Τούρκους, στους οποίους και μιλούσε έντονα. Αυτού του είδους η συντροφιά δεν του άρεσε, τον έβαλε σε υποψίες και για να συνεννοηθεί φώναξε τον καφετζή για διερμηνέα και προσκάλεσε τον άγνωστο με τη στρατιωτική θωριά και το διαπεραστικό βλέμμα να πλησιάσει προς το μέρος του.
Πράγματι εκείνος πλησίασε και απευθύνθηκε σ’ αυτόν με άπταιστα ελληνικά, ρωτώντας τον πατέρα μου τι θέλει ακριβώς. Τον ρώτησε ποιος είναι και γιατί έχει έρθει στο Αϊδίνιο. Εκείνος του απάντησε ότι είναι Ελληνας και λέγεται Νικολαΐδης από τη Θεσσαλονίκη. Εχει έρθει για εμπόριο στο Αϊδίνιο. Ο πατέρας μου δεν πείστηκε και τον ρώτησε τι είδους εμπόριο θα έκανε στη πρώτη γραμμή του πυρός. Ο έμπορος Νικολαΐδης στις απανωτές ερωτήσεις βρέθηκε σε αδιέξοδο και άρχισε να τα μασάει. Τότε του είπε να σηκώσει τα χέρια ψηλά, προτείνοντας το πιστόλι του για να τον ψάξει. Βρέθηκε επάνω του ένα ρεβόλβερ και τέσσερα κουτιά με σφαίρες. Οταν τον ρώτησε πώς δικαιολογεί την οπλοφορία ένας έμπορος, του απάντησε για να υπερασπιστεί τον εαυτό του, εάν του επιτίθεντο άτακτοι Τούρκοι, οι Τσέτες.
Επειδή όμως όλα αυτά δεν ήταν πειστικά και τα χαρτιά του ήταν μεν ελληνικά αλλά ύποπτα, τον κάλεσε να τον ακολουθήσει μέχρι τη διοίκηση της μονάδας. Πράγματι στη μονάδα από τον διοικητή και τον υπασπιστή του συντάγματος υποβλήθηκε σε εξαντλητική ανάκριση».
(Παραλείπονται, για λόγους οικονομίας, στοιχεία σχετικά με την εξονυχιστική ανάκριση του υπόπτου παρουσία εγκύρων μαρτύρων.)
«Υστερα από όλα αυτά ο διοικητής συνέχισε την ανάκριση με τα νέα στοιχεία, ενώ ο ύποπτος έπεφτε σε αλλεπάλληλες αντιφάσεις, οπότε τον έκλεισαν στο δημοτικό σχολείο υπό κράτηση και με δραστήρια φρούρηση. Η σύσκεψη που επακολούθησε έλαβε τον χαρακτήρα έκτακτου στρατοδικείου και αποφασίστηκε το πρωί να τον τουφεκίσουν. Η απόφαση αυτή διαβιβάστηκε στο αρχηγείο Σμύρνης. Το πρωί όμως κατέφθασε έφιππος αγγελιαφόρος από τη Σμύρνη με τη διαταγή, ο έμπορος Νικολαΐδης νομίμως κυκλοφορεί και να αφεθεί ελεύθερος. Οπως και έγινε.
Από κει και πέρα ο Κεμάλ πέρασε στις γραμμές των Τούρκων και οργάνωσε τους Νεότουρκους με τη βοήθεια και την ανοχή των συμμάχων, με αποτέλεσμα οι Νεότουρκοι να παραμερίσουν τον Σουλτάνο και με επικεφαλής τον Κεμάλ να ρίξουν τους Ελληνες στη θάλασσα. Οταν σε λίγες μέρες κυκλοφόρησε η φωτογραφία του Κεμάλ στις ελληνικές μονάδες, όλοι στο πρόσωπό του αναγνώρισαν τον έμπορο Νικολαΐδη, τον οποίο τελευταία στιγμή τον γλίτωσε η ξένη προπαγάνδα μέσω του Υπατου Αρμοστή της Σμύρνης Στεργιάδη, ο οποίος και είχε διατάξει να αφεθεί ελεύθερος».
Τώρα, ο καθένας μπορεί να φανταστεί τι θα γινόταν αν…
Ιωαννης Αθ. Μακρης, Καστέλλια Παρνασσίδος