Οι οινόφλυγες μπαχαλάκηδες της αρχαιότητας, ο βανδαλισμός των Ερμών και τα ηθικά παραγγέλματα

Οι οινόφλυγες μπαχαλάκηδες της αρχαιότητας, ο βανδαλισμός των Ερμών και τα ηθικά παραγγέλματα

Κύριε διευθυντά

Θερμές ευχές για την καινούργια χρονιά.

Εξαιρετικά ενδιαφέρον το κείμενο «Ο αρχαίος λαϊκισμός και οι κληρονόμοι του» του επιστολογράφου σας Γεράσιμου Μιχαήλ Δώσσα («Η Καθημερινή», 4/1/20), αναφερόμενο στον ακρωτηριασμό των ερμαϊκών στηλών, το 415 π.Χ., στις συνακόλουθες τραγικές συνέπειες και στον παραλληλισμό με σύγχρονα γεγονότα. Η ιστορική αφήγηση από τον Θουκυδίδη, στο 6ο βιβλίο της Ξυγγραφής του, μου δίνει την αφορμή να μεταφέρω ορισμένες σκέψεις σχετικές με τον βανδαλισμό των Ερμών.

Κατ’ αρχάς, οι ερμαϊκές στήλες ή Ερμές ήταν μαρμάρινες ή λίθινες ορθογώνιες στήλες, οι οποίες έφεραν στην κορυφή την κεφαλή του θεού Ερμή και στην εμπρόσθια όψη της στήλης φαλλό, σύμβολο της παραγωγικής δύναμης της φύσης. (Βλ. στήλες στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών καθώς και ανακαλυφθείσα στήλη στον χώρο του Παναθηναϊκού Σταδίου.)Οι στήλες τοποθετούνταν συνήθως προ των ναών και των ιερών, στα γυμνάσια, στα στάδια, στις αγορές, στις οδούς, ως οδοδείκτες ή ορόσημα, αλλά και στα πρόθυρα οικιών επιφανών Αθηναίων. Συνήθως έφεραν χαραγμένο και κάποιο έμμετρο ηθικό παράγγελμα, για διδασκαλία ή διαπαιδαγώγηση του λαού, όπως: στείχε δίκαια φρονών, μη φίλον εξαπάτα κ.ά.

Δεν είχε, όμως, ποτέ διευκρινιστεί από τους καθηγητές μου στην περίοδο της μαθητείας μου στο γυμνάσιο, αλλά και αργότερα στο πανεπιστήμιο, ότι οι εν ευθυμία και μέθη διατελούντες νέοι της Αθήνας, την αποφράδα εκείνη νύχτα του 415 π.Χ., αμφισβητούντες το πνεύμα της αθηναϊκής δημοκρατίας, απέκοψαν μ’ ένα σφυράκι όχι τις κεφαλές των Ερμών (!) –πράγμα δυσκολότατο, χρονοβόρο και επίπονο–, αλλά τους προεξέχοντες φαλλούς: πάντων ακρωτηριασθέντων πλην ενός (Πλουτ. Αλκιβ. 18 – Νικ. 2, 13) τα αιδοία τους Ερμάς περικοπήναί φασι και τους ταύτα δράσαντας Ερμοκοπίδας καλείσθαι (Σχολ.). Η πράξη, ιερόσυλη και ασεβής, θεωρήθηκε τρομοκρατική και απαίσιος οιωνός για τον έκπλου.

Η πληροφορία του Θουκυδίδη (Στ΄, 27) είναι σαφής: Οι Ερμαί μια νυκτί οι πλείστοι περιεκόπησαν τα πρόσωπα (δηλ. στο έμπροσθεν μέρος). Και τους δράσαντας ήδει ουδείς… Και το πράγμα μειζόνως ελάμβανον… και επί ξυνωμοσία άμα νεωτέρων πραγμάτων και δήμου καταλύσεως γεγενήσθαι.

Στη συγκεκριμένη μνεία του Θουκυδίδη συνεπικουρεί και η μαρτυρία του Αριστοφάνη, στην κωμωδία «Λυσιστράτη», η οποία παρουσιάσθηκε στα Λήναια το 411 π.Χ. Ο κορυφαίος του Χορού, απευθυνόμενος στους Λάκωνες, ενδεδυμένους συνήθως με κοντούς χιτωνίσκους, τους συνιστά να καλύψουν τα γυμνά σκέλη τους με ιμάτια: όπως των Ερμοκοπιδών μη τις υμάς όψεται (1094).

Αναστασιος Αγγ. Στεφος, δ.φ. Ειδικός Γραμματέας της Π.Ε.Φ.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή