Κύριε διευθυντά
Το Μουσείο της Τραπέζης της Ελλάδος (Αμερικής 3) φιλοξενεί την έκθεση «Μύρτις: πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν», η οποία διοργανώνεται με την ευκαιρία της έκδοσης του ασημένιου συλλεκτικού νομίσματος για τη Μύρτιδα, στο πλαίσιο του Νομισματικού Προγράμματος του υπουργείου Οικονομικών και της Τραπέζης της Ελλάδος.
Η Μύρτις, μια ενδεκάχρονη Αθηναία έφηβη, πέθανε στην Αθήνα από λοιμό, το 430 π.Χ., το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου και κατέληξε στον ίδιο λάκκο με τους συμπολίτες της, σ’ έναν ομαδικό τάφο, 150 ανδρών και γυναικών, στο αρχαίο νεκροταφείο του Κεραμεικού, που ανακαλύφθηκε το 1995 από την αρχαιολόγο Εφη Μπαζιωτοπούλου-Βαλαβάνη. Ανάμεσα στις στρώσεις των σκελετών, με λιγοστά κτερίσματα-αγγεία σπασμένα υπήρχε και το καλοδιατηρημένο κρανίο της νεαρής Αθηναίας.
Την αναπλασμένη μορφή της Μύρτιδας, από τον καθηγητή Μανόλη Παπαγρηγοράκη (το όνομα δόθηκε από την ερευνητική ομάδα) θαύμασαν, το 2010, εκατοντάδες επισκέπτες στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και αργότερα στα μεγαλύτερα μουσεία της Ελλάδας και στο εξωτερικό. Ετσι, η ανάπλαση της Μύρτιδας, που δεν έτυχε επιτυμβίων στηλών, της χάρισε την αθανασία, στη σύγχρονη Αθήνα, δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά τον θάνατό της.
Η περιγραφή του φονικού λοιμού, από τις μεγαλύτερες συμφορές του Πελοποννησιακού Πολέμου, γιατί εξόντωσε το ¼ του πληθυσμού, γίνεται από τον κορυφαίο ιστορικό Θουκυδίδη (ΙΙ, 47-55), σ’ ένα καλογραμμένο τμήμα του έργου του, με αναμφισβήτητη λογοτεχνική αξία και αυστηρό επιστημονικό χαρακτήρα (επίδραση ιπποκρατικής ορολογίας).
Ο Θουκυδίδης, ως αυτόπτης μάρτυρας, αυτός τε νοσήσας και αυτός ιδών άλλους πάσχοντας, μας δίνει, με τρόπο συνταρακτικό, την απόγνωση και τον πανικό που κατέλαβαν τους Αθηναίους στα χρόνια του λοιμού, οδηγώντας τους σε αδιαφορία για τους θεϊκούς και ανθρώπινους νόμους, σχετικά με την ταφή των νεκρών, ες ολιγωρίαν ετράποντο και ιερών και οσίων ομοίως. Η πόλη περισυνέλεγε τους νεκρούς, που δεν αξιώθηκαν της φροντίδας των οικείων τους, και τους έθαπτε με γρήγορη δημόσια ταφή στην άκρη του νεκροταφείου του Κεραμεικού, σωρηδόν, σε ομαδικούς τάφους. Οι μεγάλες απώλειες που προκάλεσε η επιδημία του λοιμού –αμφίβολη η προέλευσή του– είχε ως συνέπεια την κατάρρευση του ηθικού των Αθηναίων, τους οποίους ο μεγάλος ηγέτης Περικλής προσπαθεί να ενισχύσει με τον λόγο του (ΙΙ, 60-64).
Ο Πλούταρχος αναφέρει (Περικλής, 38, 1) ότι από τον λοιμό προσεβλήθη και ο ίδιος ο Περικλής και απέθανε ύστερα από μερικούς μήνες (429 π.Χ.), εξαιτίας της μεγάλης εξάντλησης και της λύπης του για τον θάνατο, επίσης από τον λοιμό, των δύο γιων του. Η απώλεια του Περικλή επηρέασε καθοριστικά την έκβαση του Πελοποννησιακού Πολέμου και σήμανε την αρχή του τέλους της αθηναϊκής κυριαρχίας στη Μεσόγειο.
Αναστασιος Αγγ. Στεφος, δ.φ., Ειδικός γραμματέας της ΠΕΦ