Οι σκοτεινοί φύλακες-άγγελοι του Μουνκ, οι ναζί και η προσωπική του κόλαση

Οι σκοτεινοί φύλακες-άγγελοι του Μουνκ, οι ναζί και η προσωπική του κόλαση

Κύριε διευθυντά

Στον ζωγράφο Εντβαρτ Μουνκ  (1863-1944) και στην έκθεση έργων του στο Ντίσελντορφ ήταν αφιερωμένο το πολύ ωραίο ολοσέλιδο άρθρο της κ. Τασούλας Επτακοίλη.

Ο Νορβηγός  ζωγράφος ήταν εκπρόσωπος ενός κινήματος που γιγαντώθηκε τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, λαμβάνοντας το όνομα εξπρεσιονισμός (expression=έκφραση) από τον Γερμανό εκδότη Χέρβαρθ Βάλντεν της επιθεώρησης «Στουρμ», με τους καλλιτέχνες να τονίζουν την αντίθετη πλευρά του ιμπρεσιονισμού και του ακαδημαϊσμού, δηλαδή της μη ευχάριστης όψης της ζωής.  Προσπάθησε έτσι να αποτυπώσει τα καθημερινά υπαρξιακά προβλήματα του ανθρώπου που μοχθεί, πονάει, αγωνίζεται, προβληματίζεται, διώκεται, εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό συμπόνια στον αδύνατο, αξιολύπητο μικρό «ανθρωπάκο». Εγραφε ο Μουνκ στο ημερολόγιό του «…δεν μπορεί κανείς να ζωγραφίζει αιώνια γυναίκες που πλέκουν και άντρες που διαβάζουν. Θέλω να απεικονίσω όντα που αναπνέουν, αισθάνονται, αγαπούν και υποφέρουν. Ο θεατής πρέπει να αποκτήσει συνείδηση του όποιου ιερού που υπάρχει σ’ αυτά, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να αποκαλυφθεί μπρος του όπως στην εκκλησία».  

Οι καλλιτέχνες του εξπρεσιονισμού προσπάθησαν επίσης μέσα από τα έργα τους να επιτεθούν εναντίον της μεγαλοαστικής μπουρζουαζίας, με τον μικρό «ανθρωπάκο» να επαναστατεί και να σηκώνει το ανάστημά του ενάντια στη βία, στην καταπίεση και στην εκμετάλλευση, και το πέτυχε σε τέτοιο βαθμό, ώστε τα έργα της Κέτε Κόλβιτς να εμπνεύσουν τους προπαγανδιστές του κομμουνιστικού κινήματος.

Δυστυχώς όμως οι κοινωνικοπολιτικές συγκυρίες δεν θα ήσαν ευνοϊκές για το κίνημα αυτό που αναπτύχθηκε κυρίως στη Γερμανία. Λίγο μετά τη γιγάντωσή του, στην εξουσία ήρθαν οι εθνικοσοσιαλιστές που το πρότυπό τους ήταν ο «υπεράνθρωπος» του Νίτσε και όχι ο καταφρονημένος «ανθρωπάκος». Για τον λόγο αυτόν η συγκεκριμένη τέχνη χαρακτηρίστηκε εκφυλισμένη και απαγορεύτηκε οι καλλιτέχνες να ζωγραφίζουν τα θέματά τους αυτά, πολλοί μάλιστα από αυτούς εξορίστηκαν.

Ο Μουνκ όμως είχε και έναν άλλο σοβαρό λόγο να υποφέρει, καθότι άρρωστος σωματικά και ψυχικά και ζώντας σε ένα άρρωστο και καταθλιπτικό περιβάλλον με τη μητέρα του και αδέρφια να πεθαίνουν από φυματίωση, πατέρα καταθλιπτικό, αδελφή να νοσηλεύεται σε ψυχιατρική κλινική, αδερφό να αυτοκτονεί. Ολα αυτά ο Μουνκ τα συμπυκνώνει στη φράση του «…αρρώστια, τρέλα και θάνατος ήσαν οι σκοτεινοί φύλακες άγγελοι στην κούνια μου και με συντρόφευαν σε όλη τη ζωή μου…». Πράγματι ο φόβος της αρρώστιας και του θανάτου συντρόφευσαν τον Μουνκ στο μεγαλύτερο μέρος του έργου του. «Το νεαρό άρρωστο κορίτσι», «η νεκρή μάνα», «η γυναίκα και ο θάνατος», «η δολοφονία», «ο θάνατος του Μαρά» το επιβεβαιώνουν. Αλλά και η ζωή του ένα μαρτύριο, από τη μανιοκαταθλιπτική ή διπολική ψύχωση που τον ταλάνιζε και τον ανάγκασε να νοσηλευτεί επανειλημμένως σε ψυχιατρείο και, όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε, «είναι ο άνθρωπος που μπήκε στη σύγχρονη κόλαση και γύρισε να μας πει πώς ήταν». Και όμως, όταν ένας Γερμανός τον συμβούλευσε «…αλλά θα μπορούσες να απαλλάξεις τον εαυτό σου από τα τόσα προβλήματα…», ο Μουνκ του απάντησε «…όχι, αγαπητέ μου, γιατί αυτά είναι μέρος του εαυτού μου και της τέχνης μου, θέλω να φυλάξω αυτές τις ταλαιπωρίες». Είναι η ερμηνεία που έχει δοθεί από πολλούς ότι η ψυχική νόσος ήταν και είναι η πηγή έμπνευσης στον ατέλειωτο κατάλογο σημαντικότατων ποιητών, συγγραφέων, συνθετών, μουσικών, καλλιτεχνών,   συμπεριλαμβανομένου και του Εντβαρντ Μουνκ.

Ι.Κ. Γεωργιου, Καρδιολόγος

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή