Κύριε διευθυντά
Με την πρόσφατη περιπέτεια της υγείας σας αναδείξατε την ανθρώπινη πλευρά σας και καταφέρατε να μας συγκινήσετε με τις αναφορές σας στο «ανθρώπινο πρόσωπο» του πολύπαθου Εθνικού Συστήματος Υγείας. Επειδή η εφημερίδα και εσείς εστιάζετε συχνά –και σωστά– στην ανάγκη εξορθολογισμού και δημιουργίας εμπιστοσύνης στην αγορά και την κοινωνία, ήθελα να σας ευχηθώ καλή δύναμη για να συνεχίσετε το έργο σας. Επειτα από χρόνια διάβρωσης της εμπιστοσύνης κυρίως με διακομματική ευθύνη, η σταδιακή οικοδόμηση εμπιστοσύνης στη χώρα παραμένει το ύψιστο πρόταγμα για την επιτυχία οιασδήποτε πολιτικής και προσπάθειας υπέρβασης της κρίσης.
Αν μπορούμε να κρατήσουμε κάτι θετικό –μέχρι στιγμής– από τη σημερινή υγειονομική κρίση είναι η επικράτηση του ορθού, επιστημονικού λόγου και η συνακόλουθη –αρχική– οικοδόμηση εμπιστοσύνης στην κοινωνία. Σε αυτό συνέβαλε σημαντικά η επιλογή, η ενημέρωση του κοινού να γίνεται κυρίως από εκπρόσωπο της επιστημονικής κοινότητας και όχι από πολιτικό πρόσωπο. Αλλά και όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων, και η σωστή επιλογή του συγκεκριμένου προσώπου. Του καθηγητή λοιμωξιολογίας κ. Σωτήρη Τσιόδρα. Βεβαίως, η επικοινωνία στηρίζεται στη συνέπεια λόγων και έργων. Προϋπόθεση όμως είναι και η ταπεινότητα.
Εντούτοις, είναι λάθος να βιαζόμαστε. Π.χ. να πανηγυρίζουμε ότι αποφύγαμε τα χειρότερα άλλων ευρωπαϊκών χωρών επιδεικνύοντας σχετικές καμπύλες μετάδοσης της νόσου και θανατηφόρων κρουσμάτων. Ηταν λάθος και προσβλητικό το «να μη γίνουμε Ελλάδα» που ακουγόταν παντού στην Ευρώπη, τη δεκαετία 2010-2019 των μνημονίων μας. Μην κάνουμε και εμείς τώρα ανοίκειες συγκρίσεις και αναφορές. Η αυταρέσκεια μόνο κακό μπορεί να προκαλέσει.
Ασφαλώς χρειάζεται προσοχή και σεβασμός και στη γλώσσα μας, για μια πιο αποτελεσματική επικοινωνία με το ευρύ κοινό. Μπορούμε να αποφύγουμε την άκριτη χρήση επιλογών άλλων στην επικοινωνία. Η ισοπέδωση ή επιπέδωση ή επιπεδοποίηση της καμπύλης (το «flattening the curve»), ακόμη και το σωστό οριζοντίωση, ηχούν περίεργα στους περισσότερους. Για να κατανοήσει καλύτερα ο πολίτης τον στόχο μπορούμε να πούμε απλά: «Να περιορίσουμε την ταχύτητα ή τον ρυθμό εξάπλωσης της νόσου» ή ακόμη και το «να θέσουμε υπό έλεγχο την εξάπλωση της πανδημίας».
Η κατά λέξη απόδοση βλάπτει σοβαρά στην επικοινωνία, στην αποτελεσματική επικοινώνηση του μηνύματος, παράδειγμα το «social distancing» έχει κακοπάθει στην προσπάθεια μετάφρασης ή/και προσαρμογής. Αντί για το «κοινωνική αποστασιοποίηση» π.χ. η «τήρηση αποστάσεων προφύλαξης» ή «τηρούμε τις αποστάσεις πρόληψης της μετάδοσης» ή/και «τηρούμε τις αποστάσεις κοινωνικής ευθύνης» ίσως να ήταν αποτελεσματικότερο.
Μια άλλη συνήθης επικοινωνιακή αστοχία είναι οι «Ομάδες υψηλού κινδύνου». Αν ο κίνδυνος είναι η εξάπλωση της νόσου COVID-19, τότε και το «ομάδες υψηλού κινδύνου» είναι αμφίσημο. Δεν είναι πιο «επικίνδυνοι» οι άνθρωποι, αντίθετα αυτοί διακινδυνεύουν περισσότερο. Ο κίνδυνος, η νόσος είναι η κοινή απειλή, οι συνέπειες (όπως δηλώνονται με το αγγλικό «risk») είναι διαφορετικές, πολύ πιο σοβαρές για ορισμένες ομάδες του πληθυσμού, τις ευπαθείς ομάδες.
Τελικώς, από τα θετικά καταλήξαμε στα «λάθη». Ζητάμε πάντοτε το καλύτερο ή είμαστε γκρινιάρηδες;
Γιαννης Σαρρης