Κύριε διευθυντά
Αύριο, 29 Μαΐου συμπληρώνονται 567 χρόνια από την αποφράδα ημέρα της άλωσης της Κωνσταντινουπόλεως (29 Μαΐου 1453), ένα ιστορικό γεγονός παγκόσμιας σημασίας, που αποτελεί, συγχρόνως, έναν μύθο και έναν μεγάλο καϋμό του Ελληνισμού. Η οδυνηρή αγγελία ότι η Πόλις εάλω συνδέεται άρρηκτα με τη θαυμαστή μορφή του περιώνυμου υπερασπιστή της Βασιλεύουσας Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου, με την υπερήφανη στάση του, στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με τον Μωάμεθ, και τη θαρραλέα απάντηση του χρέους και της θυσίας. Ο τελευταίος Βυζαντινός αυτοκράτορας πέρασε στα τραγούδια του λαού μας, στις λαϊκές παραδόσεις και στους θρύλους, θρήνος και προσδοκία για τον Ελληνισμό.
Με βάση τα κείμενα των τεσσάρων σύγχρονων ιστορικών της Αλώσεως (Δούκα, Φραντζή, Κριτόβουλου και Χαλκοκονδύλη) αλλά και τις παραδόσεις του ελληνικού λαού, ο ποιητής και ακαδημαϊκός Γεώργιος Δροσίνης συνθέτει τα επόμενα εθνικοθρησκευτικά ποιήματα, τα οποία περιλαμβάνονται στη συλλογή Πύρινη Ρομφαία, ονομασία από την πύρινη σπάθη του αγγέλου που την παραδίνει σε ανώνυμο άνδρα: «Λάβε την ρομφαίαν ταύτην και εκδίκησον τον λαόν Κυρίου».
Το πολύστιχο ποίημα της Αγίας Θεοδοσίας αναφέρεται στα δρώμενα στην ολονύχτια ακολουθία, των πιστών, στην εορτή της οσιομάρτυρος, χωρίς να έχουν πληροφορηθεί την πτώση της πόλης, και τη σφαγή τους από τους Οθωμανούς. Το δεκατετράστιχο Διπλή κρίση αναφέρεται στη θριαμβευτική είσοδο του Μωάμεθ στην κατακτημένη βασιλεύουσα και στην απόφασή του να θανατωθεί επί τόπου ο Τούρκος που του προσκόμισε ως δώρο το κεφάλι του Παλαιολόγου – θαυμασμός και μεγαλοψυχία του νικητή απέναντι στον νικημένο (πρβλ. το ιστορικό αφήγημα του Μιχ. Μητσάκη «Το Φίλημα»). Η Αγία Τράπεζα αναφέρεται στο καράβι στο οποίο οι Χριστιανοί φόρτωσαν την Αγία Τράπεζα της Αγίας Σοφίας, λίγο πριν από την άλωση· το καράβι, όμως, χάθηκε, σε μεγάλο βάθος, ενώ η θάλασσα προσέλαβε θαυματουργικές ιδιότητες. Η καταποντισμένη, όμως, Αγία Τράπεζα θα ανεβεί πάλι στην επιφάνεια, όταν η Πόλη ελευθερωθεί.
Στο ίδιο κλίμα κινείται και το δεκατετράστιχο ποίημα Πέντ’ αιώνες, που αναπλάθει την παράδοση για τον μαρμαρωμένο Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, τον οποίο άγγελος Κυρίου διέσωσε από τον θάνατο και τον έκρυψε κάτω από τη γη, σε μια σπηλιά. Ο βασιλιάς ήταν γραφτό να ζωντανέψει, όταν θα ερχόταν η πολυπόθητη ημέρα της ανάστασης του γένους, θα καταδίωκε τους Τούρκους από την Πόλη και θα λειτουργούσε πάλι η Αγία Σοφία (πρβλ. Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς).
Τέλος, στο μεγαλόπνοο ποίημα Ο Δικέφαλος, εμπνευσμένο από τον δικέφαλο αετό, έμβλημα της βασιλικής ισχύος των Βυζαντινών αυτοκρατόρων, ο Δροσίνης αξιοποιεί επιτυχώς τις λαϊκές παραδόσεις, οι οποίες αναφέρονται στη συμβολική σημασία του. Ο Δικέφαλος, αν και έπεσε στα χέρια του κατακτητή στην πόρτα της Αγιάς Σοφιάς, εν τούτοις ανορθώθηκε και προστάτευσε το δουλωμένο γένος, σε όλη την περίοδο της οδυνηρής τουρκοκρατίας, στον δημόσιο και ιδιωτικό βίο, αναπτερώνοντας το ηθικό των σκλαβωμένων Ελλήνων και συμβάλλοντας στην επανάσταση και στην απελευθέρωση.
Ο Δροσίνης αξιοποιεί, με ιδιαίτερη ευαισθησία, τις λαϊκές παραδόσεις και θρύλους, που συνδέονται και με τα γεγονότα της νεότερης ιστορίας.
Αναστασιος Αγγ. Στεφος, δ.φ., Ειδικός Γραμματέας της Π.Ε.Φ.