Περί ρατσισμού, βίας ΗΠΑ και αστυνομίας

Περί ρατσισμού, βίας ΗΠΑ και αστυνομίας

Κύριε διευθυντά

Ο καθηγητής Στάθης Καλύβας έγραψε πρόσφατα ένα άρθρο στην «Καθημερινή» (https://www.kathimerini.gr/1082705/opinion/epikairothta/politikh/amerikh-kai-ratsismos) για τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από την αμερικανική αστυνομία, εξαιτίας της οποίας οι ΗΠΑ φλέγονται. Λαμβάνοντας υπόψη ότι πρόκειται για άρθρο γνώμης και όχι για δημοσίευση σε επιστημονικό περιοδικό, ας μου επιτραπούν ορισμένες παρατηρήσεις. Ο κ. Καλύβας αποδίδει το φαινόμενο της βίαιης συμπεριφοράς αστυνομικών οργάνων εις βάρος Αφροαμερικανών στον ρατσισμό, αλλά και στην έκταση της εγκληματικότητας και συνακόλουθα στη δημοφιλία της οπλοκατοχής:

«Ο ρατσισμός ορισμένων αστυνομικών είναι προφανώς ένα αίτιο, αλλά σίγουρα όχι το μόνο. Αν και έχει μειωθεί εντυπωσιακά σε σχέση με το παρελθόν, η Αμερική ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες για την έκταση της εγκληματικότητας: τo 2019, π.χ., σημειώθηκαν 15.498 φόνοι. Στη ρίζα αυτού του προβλήματος θα βρούμε την έλξη των Αμερικανών για τα όπλα. Μολονότι είναι πιο βίαιη απέναντι στους Αφροαμερικανούς, η αστυνομία δεν παύει να είναι εξαιρετικά βίαιη εν γένει – και ο λόγος είναι πως σε κάθε επαφή αστυνομικών και πολιτών ελλοχεύει ο κίνδυνος μιας ένοπλης συμπλοκής… Η συνεχιζόμενη δημοφιλία της οπλοκατοχής και ο αριθμός των όπλων που κυκλοφορούν ωθούν τους αστυνομικούς στην επιθετικότητα και την κοινωνία στην αποδοχή της. Επιπλέον, η σύνδεση των Αφροαμερικανών με την παραβατικότητα τροφοδοτεί την τάση αυτή».

Στα παραπάνω μάλλον υπονοείται ότι οι Αμερικανοί αστυνομικοί συχνά βρίσκονται σε νόμιμη άμυνα, αναγκασμένοι να απαντήσουν αναλογικά σε επιθέσεις που δέχονται ή ότι έχουν εξουσιοδοτηθεί από τις κρατικές αρχές, ακόμα και σε μια υποψία ένοπλης αντιπαράθεσης, να είναι οι πρώτοι που θα αντιδράσουν.

Το ανωτέρω εξηγητικό σχήμα χρήζει διαφοροποίησης, ίσως ακόμα και εγκατάλειψης, για δύο λόγους:

α) Οσο και να φαίνεται παράδοξο, τα ούτως ή άλλως ελλιπή και διάσπαρτα δεδομένα των αμερικανικών αρχών δεν υποστηρίζουν την ύπαρξη ρατσιστικών μοτίβων, αν επικεντρωθούμε μόνο στο σκέλος «φονικότητα» της αστυνομικής δράσης· όταν χρησιμοποιούν φονική βία, οι Αμερικανοί αστυνομικοί είναι τυφλοί απέναντι στο χρώμα των θυμάτων τους. Θα έλεγε κανείς ότι τα δεδομένα μάλλον επικυρώνουν τη γνώμη του Στάθη Καλύβα. Ωστόσο, δεν είναι ακριβώς έτσι. Με κάποιο τρόπο θα πρέπει να εξηγηθεί το γεγονός ότι οι Αφροαμερικανοί υπερεκπροσωπούνται ποσοστιαία στα συνολικά θύματα της αστυνομίας (περίπου 26% των νεκρών από αστυνομικά πυρά, ενώ αποτελούν μόνο το 13% του πληθυσμού). Το φαινόμενο της υπερεκπροσώπησης πρέπει να αποδοθεί στο ότι η αμερικανική αστυνομία στοχοποιεί, ελέγχει, έρχεται σε επαφή πιο συχνά με τους μη λευκούς πολίτες (over-policing). Η αμερικανική αστυνομία, όντας ήδη πολύ φονική, σκοτώνει περισσότερους (αναλογικά με τον πληθυσμό τους) μη λευκούς, και ειδικότερα Αφροαμερικανούς, γιατί τους αντιμετωπίζει, εκ συστήματος και βάσει πολιτικών αποφάσεων, συχνότερα. Ο πολλαπλάσιος αριθμός των επαφών και συμβάντων οφείλεται πρωτίστως στο ρατσιστικό στερεότυπο των οργάνων της ότι οι Αφροαμερικανοί είναι επικίνδυνοι, παραβατικοί κτλ. Απορρέει από μια εθνική πολιτική ασφάλειας, που έχει δομικά ρατσιστικά χαρακτηριστικά και άρα η φράση «[ο] ρατσισμός ορισμένων αστυνομικών είναι προφανώς ένα αίτιο» δεν είναι ακριβής.

β) Αντίθετα, και αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, ρατσιστικά μοτίβα διακρίνονται με σαφήνεια σε περιπτώσεις μη φονικής χρήσης βίας από τους αστυνομικούς, η οποία παρατηρείται συχνότερα εις βάρος των μη λευκών απ’ ό,τι των λευκών. Οταν το δείγμα των αστυνομικών επαφών αντιστοιχηθεί στον γενικό πληθυσμό, οι μη λευκοί υφίστανται, σε στατιστικά σημαίνοντα βαθμό, μη φονική αστυνομική βία σε περισσότερες περιπτώσεις απ’ ό,τι οι λευκοί. Οι αστυνομικοί θα ανατρέξουν δηλαδή στη χρήση (μη φονικής) βίας με μεγαλύτερη ευκολία όταν έχουν απέναντί τους μη λευκούς απ’ ό,τι τους λευκούς. Η περίπτωση της δολοφονίας του Φλόιντ δεν εντάσσεται στο εξηγητικό σχήμα του Στάθη Καλύβα, διότι στη συγκεκριμένη επαφή δεν ελλόχευε ο κίνδυνος μιας ένοπλης συμπλοκής, αλλά ούτε και οι αστυνομικοί χρησιμοποίησαν κάποιο φονικό όπλο (taser ή υπηρεσιακό περίστροφο) για να αμυνθούν κατά μιας επίθεσης εναντίον τους που τροφοδοτήθηκε από την αμερικανική κουλτούρα της βίας και την έλξη των Αμερικανών για τα όπλα. Η βία εις βάρος του Φλόιντ είναι καθαρά ρατσιστική, δωρεάν, και μοιάζει να εντάσσεται στην ακραία μορφή του ρατσισμού, τον ναζισμό, όπου συνάνθρωποί μας αντιμετωπίστηκαν όχι απλώς ως μέλη κατώτερων φυλών, αλλά ως μη άνθρωποι, ανήκοντες σε άλλα είδη (ως ζώα ή και έντομα ακόμα). Σε ένα γενικό πλαίσιο ρατσιστικής πολιτικής τάξης και ασφάλειας, όπου συχνά μένουν ατιμώρητοι όσοι, υπό τον θεσμικό τους μανδύα βιαιοπραγούν ή και δολοφονούν, οι συγκεκριμένοι αστυνομικοί θύμισαν τις πιο βάρβαρες στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας.

Γιωργος Σταματιαδης, Δικηγόρος Αθηνών

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή