Κύριε διευθυντά
Ο επικείμενος εορτασμός των 200 χρόνων από την Επανάσταση του ’21, με τη διαρκή επικαιρότητά του, μας δίνει την ευκαιρία, πέρα από τα κατορθώματα των ηρώων μας, να τους πλησιάσουμε περισσότερο, να γνωρίσουμε την εσωτερική ζωή τους και να συμφιλιωθούμε με κάποιες, έως και απόκρυφες, πτυχές του χαρακτήρα τους. Οπως, π.χ., με την αισθαντική πλευρά του Ρήγα Βελεστινλή, μια ήπια μορφή της οποίας αποκαλύπτεται μέσα από το βιβλίο του: «Σχολείον των ντελικάτων εραστών».
Οταν στο τέλος του 18ου αιώνα το βιβλίο –διασκευή έξι ερωτικών διηγημάτων του Retif de la Bretonne– εκυκλοφόρησε στην Ελλάδα, κρίθηκε σκόπιμο να επισημανθεί στον πρόλογο, εν είδει απολογητικής διευκρίνισης, ότι «οι ερωτικές ιστορίες των διηγημάτων κατέληγαν όλες εις υπανδρείαν». Υπονοουμένου, βεβαίως, ότι η υπανδρεία, ως μυστήριον, όχι μόνο εξαγνίζει τις προγαμιαίες σχέσεις, αλλά συνειρμικά υποβάλλει την υποχρεωτικότητα του καλού σκοπού σ’ αυτές.
Μετά απ’ αυτά, σκέφτεται κανείς πόσο αυτή η επισήμανση – διευκρίνιση στην ελληνική έκδοση θα βασάνισε τον οραματιστή συγγραφέα, με την εκπτωτική αντιφατικότητά της, ιδιαίτερα όταν ο ίδιος αφιέρωνε το βιβλίο «εις τες αισθαντικές νέες και νέους». Κι ακόμα, όταν ομολογούσε την «άκρα έφεση, όπου είχε εις το να δώση μίαν αμυδράν ιδέαν των κατά την Ευρώπην ηδονικών αναγνώσεων, αι οποίαι και ευφραίνουσι και τα ήθη επανορθούν…».
Τι παραχώρηση κι αυτή του μεγάλου διαφωτιστή, στον βωμό του κοινωνικά αποδεκτού, η οποία σαφώς μειώνει το έργο του, τόσο που να δικαιώνει μια άποψη της σύγχρονης λογοτεχνικής κριτικής, που κατατάσσει το βιβλίο στο όριο μεταξύ διαφωτισμού και παραλογοτεχνίας, χαρακτηρίζοντάς το μάλιστα ως προάγγελο της τελευταίας.
Αυτά ως απολογία εγκλείστου προσεκτικού αναγνώστη.