Κύριε διευθυντά
Τον 18ο αιώνα, όταν ξανάρχισε η αναγέννηση της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας, η ναυτική γλώσσα που επικρατούσε στην Ανατολική Μεσόγειο ήταν η λεγόμενη «λιγκουαφράνκα». Ενα κράμα δηλαδή από βενετσιάνικους και ισπανικούς όρους με αρκετά αραβικά και λίγα δαλματικά και τουρκικά στοιχεία. Στα τετρακόσια ζοφερά χρόνια της οθωμανικής σκλαβιάς χάθηκε η ελληνική ναυτική ορολογία που είχε πλουτίσει τη λατινική και, μέσω του Βυζαντίου, και τη βενετσιάνικη, που σαν αντιδάνειο μας κληροδότησε αυτόν τον γλωσσικό αχταρμά.
Με την αναδιοργάνωση, στο μεταξύ, του πολεμικού μας ναυτικού ανέκυψε και το πρόβλημα, όπως ήταν επόμενο, της ναυτικής ορολογίας. Ετσι, με αφορμή την υποβολή ενός εγγράφου του διοικητή του ναυστάθμου τον Σεπτέμβριο του 1840, προς το υπουργείο των Ναυτικών, που ανέφερε «…τα πλείστα είδη του υλικού υπάρχουν γεγραμμένα εις τα βιβλία μας με ιταλικάς, τουρκικάς και άλλας… διεφθαρμένας ονομασίας…», αναγκάστηκε ο υπουργός Αθανάσιος Μιαούλης, γιος του ένδοξου ναυάρχου της Επανάστασης, να λάβει αποφάσεις για τη θεραπεία της «διεφθαρμένης» αυτής γλώσσας που μιλούσαν οι ναυτικοί κατά την Επανάσταση.
Σύστησε, λοιπόν, τη 19ην Ιουνίου 1856 μία επιτροπή, από τους πλωτάρχες Λεωνίδα Παλάσκα και Αλέξανδρο Κουμελά, καθώς και τον καθηγητή πανεπιστημίου και σοφό ελληνιστή Φίλιππο Ιωάννου, με σκοπό τη σύνταξη του επίσημου ναυτικού ονοματολογίου. Το κακό όμως με αυτή την επιτροπή ήταν πως ο καθηγητής γνώριζε τη ναυτική ορολογία μόνο από τα ομηρικά έργα και οι δύο λαμπροί και μορφωμένοι αξιωματικοί είχαν σπουδάσει και εργαστεί στο εξωτερικό – ο πρώτος στη Γαλλία και ο δεύτερος σε Γερμανία και Αγγλία με ελάχιστη επομένως εμπειρία της ελληνικής ναυτικής ζωής, αφού κατετάγησαν με τον βαθμό του υποπλοιάρχου μόλις το 1845. Η πρώτη έκδοση του ναυτικού ονοματολογίου έγινε το 1858 και σε 72 σελίδες περιείχε 1.882 όρους, στους οποίους περιλαμβάνονταν και 171 «κελεύσματα», όμως στα αρχαία ελληνικά!
Στην κατάταξη ήταν πρώτος ο επίσημος όρος, έπειτα ο γαλλικός, μετά ο κοινοβαρβαρικός και τελευταίος ο αγγλικός. Τα πληρώματα όμως, αλβανόφωνοι οι περισσότεροι, δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν και να αποστηθίσουν αυτό το νέο ονοματολόγιο. Π.χ. τον «ανέκτην», ένα από τα σχοινιά της εξαρτίας, τον ονόμαζαν «ανέστη», τον «στηθιούχον», ένα άλλο σχοινί των τετράγωνων πανιών, «στηθούχον».
Τον «πτυχιούχον» ναύτη «πετυχιούχο», τον «σιακιστήν» «τσαπιστή», τον «έκφορον» «έμφορα» και τον «ύπαρχο» «έπαρχο»!