Κύριε διευθυντά
Στην «Καθημερινή» της 20ής Ιανουαρίου ε.έ. και στη στήλη «Γράμματα Αναγνωστών» διάβασα την επιστολή που υπογράφει ο κ. Ραφαήλ Μωυσής, Ρωμανιώτης, σχετικά με την τραγική ιστορία της μεγάλης περιπέτειας των Ελλήνων Εβραίων, κατά την περίοδο της ναζιστικής κατοχής.
Είναι άξια προσοχής η επισήμανση του επιστολογράφου σας για την ανθρώπινη συμπεριφορά χριστιανών. Προς τούτο, και εφόσον είναι αυτό δυνατόν, θα επιθυμούσα να καταγράψετε και τη δική μου εμπειρία, η οποία ξεκινάει αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος και όχι μόνον από τις κατοχικές δυνάμεις.
Το έτος 1946, παιδάκι τότε επτά (7) ετών, έπαιζα στα προπύλαια του νεοανεγειρόμενου ναού του πολιούχου μας Αγίου Διονυσίου, όταν με αθώα έκπληξη είδα Ζακυνθινούς Εβραίους να τοποθετούν τα τζάμια στον ναό. Η έκπληξη και η απορία μου εξηγήθηκαν λίγα χρόνια αργότερα, όταν το καλοκαίρι του 1954, κλητήρας εγώ στη μητρόπολη Ζακύνθου, ήμουν παρών στην επίσκεψη, στον μητροπολίτη Χρυσόστομο Δημητρίου, δύο Εβραίων, οι οποίοι μαζί με πολλούς άλλους είχαν εγκαταλείψει τη Ζάκυνθο, μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953 και είχαν εγκατασταθεί στο νεοϊδρυθέν κράτος του Ισραήλ. Είδα, λοιπόν, αυτούς τους ανθρώπους με τα μάτια μου να ανεβαίνουν γονατιστοί τα τέσσερα σκαλοπάτια της προκατασκευασμένης κατοικίας του αειμνήστου Γέροντά μου και να κρατούν τα καπέλα τους στο χέρι. Αγκάλιαζαν τον καθήμενο αρχιερέα και φιλούσαν τα χέρια και τα πόδια του. Οταν δε αποχώρησαν, άκουσα από το στόμα του αειμνήστου Γέροντός μου τον λόγο της ευγνωμοσύνης των διασωθέντων συνανθρώπων μας και ένιωσα υπερήφανος ως Ελληνας, χριστιανός και Ζακυνθινός. Το ίδιο ένιωσα και αρκετά χρόνια αργότερα, όταν παρέλαβα, το έτος 1978, την ύψιστη διάκριση του κράτους του Ισραήλ προς τον άνθρωπο-ιεράρχη, οπότε ανακηρύχθηκε δίκαιος των εθνών και η Ζάκυνθος το νησί των δικαίων. Τι άλλο, αλήθεια, θα μπορούσε να κάμει; Εσωσε όλους τους Εβραίους! Ολους! Τους έκρυψε σε ζακυνθινά σπίτια και στον Γερμανό αξιωματικό έδωσε μια λίστα, η οποία είχε δύο ονόματα μόνον:
«Ο Ζακύνθου Χρυσόστομος και Λουκάς Καρρέρ, δήμαρχος».
Πώς αλλιώς θα μπορούσε, αλήθεια, να δείξει τη χριστιανική ανθρωπινή ψυχή του;
Η προτομή του, μπροστά στον ναό του πολιούχου μας Αγίου Διονυσίου, που όφειλα στον ευεργέτη μου, και την οποία πλήρωσαν οι αδελφοί Εβραίοι της Ζακύνθου, θα αποτελεί ένα παντοτινό μνημείο αλληλεγγύης, αγάπης και ανθρωπισμού. ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ΠΟΤΕ.