Τα πρόσωπα του 1821 και ο αναθεωρητισμός

Κύριε διευθυντά 
Το δόγμα της ισορροπίας των υγρών στον ανθρώπινο οργανισμό ως κριτήριο της υγείας και της ευεξίας έδινε την κατεύθυνση στη θεραπευτική επί πολλούς αιώνες του απώτερου παρελθόντος, με ιατρικές συνταγές καταπόσεων ή αφαιμάξεων. Μερικές φορές όμως η συνιστώμενη δόση ήταν υπερβολική, με αποτέλεσμα να ανατρέπεται η ισορροπία και αντί θεραπείας να επέρχεται επιδείνωση. Κάτι τέτοιο φοβούμαι ότι μπορεί να συμβεί τώρα και σε ένα άλλο πεδίο εφαρμογής θεραπευτικών μεθόδων. Πρόκειται για το πεδίο της νεότερης ελληνικής Ιστορίας, από το 1821 και μετά, το οποίο διασχίζουν ισχυρά ρεύματα αναθεωρητισμού που συγκλίνουν στην ανάδειξη του ρόλου των «πολιτικών» (προσώπων και δράσης) έναντι των «πολεμικών» (πάλι προσώπων και δράσης). Επειδή δε, πράγματι, η ηρωολατρεία είχε κυριαρχήσει, η νέα τάση εκπληρώνει έναν χρήσιμο ρόλο. Αποκαθιστά πρόσωπα και πράγματα τα οποία είχαν τεθεί στο περιθώριο ή ακόμη και αμαυρωθεί. Ομως φαίνεται ότι ο κανόνας της λαϊκής έκφρασης «τρώγοντας έρχεται η όρεξη» άρχισε να παίρνει το μερίδιό του και στην περίπτωση αυτή. Ολο και περισσότερο προβάλλεται και υπερεκτιμάται, ενόψει και της επετειακής ευρυμαθούς εμβρίθειας, η συμβολή των πολιτικών στη συντέλεση του επαναστατικού έργου (με παρασιώπηση μάλιστα της συνταγματικής πλεονεξίας τους στη διάρθρωση των εξουσιών του σχηματιζόμενου κράτους, η οποία δεν ήταν μικρή αιτία για το ξέσπασμα των εμφύλιων συγκρούσεων), εις βάρος της πολεμικής δράσης, χωρίς την οποία η πολιτική δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Χρήσιμα συνεπώς, έως πολύτιμα και αξιέπαινα, όσα συνεισφέρονται ως νέα στοιχεία επαρκούς γνώσης της μέγιστης πράξης του Γένους το 1821. Ομως η υπερβολική «συνταγματολογική» οπτική της ανάγνωσής της (η οποία λησμονεί ότι ακόμη και το 1831-1832 και το 1843 ο λαός, κύριος συνταγματικός παράγων, ρωτούσε ποιος είναι αυτός ο «Σύνταγμας») περιορίζει την ευκρίνεια του αντικειμένου και δεν διευκολύνει την κατανόησή του.