Κύριε διευθυντά
Η άποψη του αξιότιμου διδασκάλου κ. Ανδρέα Κεφαλληνιάδη περί ύπαρξης «κρυφών σχολειών» («Καθημερινή» 5/6/2021) δεν συνάδει με την ιστορική πραγματικότητα. Ο «συζήσας, συναγωνισθείς και συγκινδυνεύσας» με τον Ρήγα Φεραίο, Χριστόφορος Περραιβός, στο δοκίμιό του, «Σύντομος βιογραφία του αοιδίμου Ρήγα Φεραίου του Θετταλού» (Αθήνα 1860), γράφει:
«…εν μικρά ηλικία όντα τον υιόν του έπεμψεν [ο «φιλόμουσος» πατέρας του Ρήγα] εις διδασκαλείον εν ώ, κατ’ εκείνην την εποχήν, δύο μόνα επίσημα υπήρχον εν Θεσσαλία δημόσια σχολεία, το μεν εν Τυρνόβω, το δε εν Αμπελακίοις […] Υπήρχε προς τούτοις, αλλά δευτέρας τάξεως, και εν τη Ζαγορά της Θετταλομαγνησίας ελληνικόν σχολείον …εν τούτω, ως εξ αξιοπίστου μαρτυρίας επληροφορήθην, εμαθήτευσεν ο Ρήγας» (σελ. 6-7. Το σπουδαίο αυτό δοκίμιο άντλησα από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης).
Να σημειώσουμε ότι το σχολείο στη Ζαγορά, στο οποίο μαθήτευσε ο Ρήγας, ανοικοδομήθηκε το 1777 στη θέση ενός παλαιότερου, με δαπάνη του Ζαγοριανού εμπόρου Ιωάννη Πρίγκου, ο οποίος φρόντισε να το εναρμονίσει και με την απαραίτητη βιβλιοθήκη (Αλκης Αγγέλου, «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους», Εκδοτική Αθηνών, τόμ. ΙΑ΄, σελ. 311. Βλ. του ιδίου: «Κρυφό Σχολειό. Χρονικό ενός μύθου», Αθήνα 1997). Να σημειώσουμε, επίσης, ότι ο ίδιος ο Ρήγας «εσχολάρχησεν εις χωρίον Κισσόν». (Περραιβός, ό.π. σελ. 7)
Θα ήταν, λοιπόν, παρακινδυνευμένο αν χαρακτηρίζαμε τον Χριστόφορο Περραιβό «αρνητή του κρυφού σχολειού» επειδή δεν το μνημονεύει. Αλλωστε, ο Τούρκος δεν είχε κανέναν λόγο να ενοχληθεί από την ύπαρξη και λειτουργία ελληνικών σχολείων, όπως λ.χ. αυτό της Δημητσάνας (1764), «οικία πολύδομος και λίαν ευρύχωρος προς διδασκαλίαν 300 μαθητών»!
Τέλος, η δήλωση του κ. Κεφαλληνιάδη, ότι «κανένας θρύλος δεν μπορεί να σταθεί μόνος του, αν προηγουμένως δεν στηρίζεται σε γερή βάση», δεν πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη, δεδομένου ότι ο θρύλος του «μαρμαρωμένου βασιλιά» δεν στηρίζεται σε «γερή ιστορική βάση», όπως και ο θρύλος του «κρυφού σχολειού».