Κύριε διευθυντά
Την Κυριακή 4 Ιουλίου και την Τετάρτη 7 Ιουλίου ασχοληθήκατε στην Καθημερινή εκτενώς με το βιβλίο, εκφράζοντας απορίες και απόψεις για μία σειρά από θέματα, μεταξύ των οποίων και για την πολιτική που ακολουθεί το Υπουργείο και εγώ προσωπικά στον τομέα αυτό. Για την πληρέστερη ενημέρωση τη δική σας αλλά και των αναγνωστών, παραθέτω προς δημοσίευση τα σχετικά δεδομένα.
Φέτος, όπως και το 2020 και το 2019, διατέθηκε περίπου μισό εκατομμύριο ευρώ σε δράσεις σχετικά με τα γράμματα και το βιβλίο. Οι δράσεις αυτές είναι είτε τοπικού είτε εθνικού χαρακτήρα και συμβάλλουν στην προβολή, τη διάδοση, την προώθηση των γραμμάτων και του βιβλίου, την υποστήριξη επιστημονικών συναντήσεων, καθώς επίσης και δράσεων φιλαναγνωσίας. Για παράδειγμα, τα €7.000 (κι όχι €18.000 όπως λανθασμένα γράψατε στις 4/7/21) προς την ΑΜΚΕ «Θράκα» που αναφέρατε και στα δύο σας άρθρα, προορίζονται για τη δράση της «Ulysses Shelter 2021», ένα έργο που στοχεύει στην οικοδόμηση ενός δικτύου ανταλλαγής λογοτεχνικών διαμονών (residencies) για νέους λογοτέχνες, προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να παρουσιάσουν το έργο τους στην Ευρώπη. Το συγκεκριμένο έργο συγχρηματοδοτείται μάλιστα και από το Πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και, ειρήσθω εν παρόδω, χρηματοδοτήθηκε και πέρυσι, με το ίδιο ποσό, από επιτροπή με διαφορετική σύνθεση από την φετινή. Σε καμία περίπτωση η συγκεκριμένη πρόσκληση δεν προβλέπει την κάλυψη λειτουργικών δαπανών, υποδομών και εξοπλισμού, και δεν στηρίζει προτάσεις που άπτονται αντικειμένων μη σχετιζόμενων με τον σύγχρονο πολιτισμό όπως π.χ. παραδοσιακοί χοροί, λαϊκή παράδοση ή φυσικά «μεζέδες και τσίπουρα» όπως σκωπτικά αναφέρατε.
Οι δράσεις που επιλέγονται προς επιχορήγηση καθώς και το ποσό, αποτελεί προϊόν εισήγησης άμισθης Γνωμοδοτικής Επιτροπής απαρτιζόμενης από πρόσωπα εγνωσμένου κύρους από τον εκάστοτε κλάδο και όχι προσωπικές επιλογές και προτιμήσεις της Υπουργού Λίνας Μενδώνη και του Υφυπουργού Νικόλα Γιατρομανωλάκη, οι οποίοι καλούνται να συνυπογράψουν και να επικυρώσουν τη γνωμοδότηση της Επιτροπής. Εν προκειμένω, η Γνωμοδοτική Επιτροπή αποτελούνταν από την Α. Στρατηγοπούλου, συγγραφέα, μέλος Δ.Σ. της Εταιρείας Συγγραφέων, τον Ν. Μαθιουδάκη, ερευνητή, επίκουρο καθηγητή και κριτικό, τον Α. Μήτσου, συγγραφέα, μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων και τον Α. Μασσαβέτα, συγγραφέα. Πρόεδρος της Επιτροπής ήταν η Σ. Παπαθανασίου, Προϊσταμένη Διεύθυνσης Γραμμάτων ΥΠΠΟΑ (Δελτίο Τύπου ΥΠΠΟΑ 18/5/2021).
Έχουν σημασία αυτού του τύπου οι επιχορηγήσεις; Κατά τη γνώμη μου έχουν γιατί συχνά στηρίζουν δράσεις εκτός των Αθηνών, όπου το ενδιαφέρον για το βιβλίο όπως ενδεχομένως γνωρίζετε είναι πάρα πολύ χαμηλό, αλλά και δράσεις ιδρυμάτων και φορέων όπως η Εταιρεία Φίλων Κωνσταντίνου και Ιωάννας Τσάτσου, η Ελληνική Ένωση Κριτικών Θεάτρου, η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου κ.α. για να αναφέρουμε μερικά ακόμα παραδείγματα πέραν της στοχευμένης σταχυολόγησης που έχει γίνει.
Άλλωστε πολιτική βιβλίου δεν σημαίνει στηρίζω μόνο τους εκδότες, αλλά και τις δράσεις που προωθούν τη φιλαναγνωσία, την εξωστρέφεια της ελληνικής λογοτεχνίας, την ανάδειξη νέων συγγραφέων, την ανάπτυξη του αναγνωστικού κοινού, την αναβάθμιση των βιβλιοθηκών, την περιφερειακή πολιτική βιβλίου κ.λπ.
Καθώς εστιάσατε (και καλώς) στο ζήτημα της μετάφρασης και εξωστρέφειας του ελληνικού βιβλίου, είναι χρήσιμο να γνωρίζετε ότι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, το Greeklit.gr, η πλατφόρμα για το νέο μεταφραστικό πρόγραμμα που υλοποιούμε σε συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού και μεταξύ άλλων θα επιδοτεί μέρος του κόστους της μετάφρασης ελληνικών βιβλίων σε ξένες γλώσσες, είναι ήδη στον αέρα. Επίσης θα χρηματοδοτεί και τη μετάφραση μικρών αποσπασμάτων βιβλίων προκειμένου οι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι να μπορούν πιο εύκολα να προσελκύσουν το ενδιαφέρον ξένων εκδοτών. Η σχετική απόφαση έχει ήδη αναρτηθεί στη Διαύγεια και το μεταφραστικό πρόγραμμα είναι έτοιμο να ξεκινήσει και να δεχθεί αιτήματα, περίπου οκτώ χρόνια μετά τη διακοπή του προηγούμενου προγράμματος.
Επιπλέον, στις προτάσεις για το σύγχρονο πολιτισμό στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης προβλέπονται τόσο η αναβάθμιση της ελληνικής παρουσίας σε διεθνείς εκθέσεις βιβλίου με στόχο την προβολή του ελληνικού βιβλίου και τη δικτύωση των Ελλήνων εκδοτών όσο και η αναβάθμιση της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου, κάτι που συζήτησα και με την ΔΕΘ, αλλά και με εκπροσώπους εκδοτών που συνάντησα στο περιθώριο του Φεστιβάλ Βιβλίου Θεσσαλονίκης την προηγούμενη εβδομάδα που βρέθηκα στην πόλη.
Περαιτέρω, το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού βρίσκεται σε διαδικασία μετασχηματισμού σε φορέα με πρωταρχικό αντικείμενο το βιβλίο. Γιατί είναι σημαντικό αυτό; Αφενός για να μπορεί να υλοποιεί προγράμματα όπως το προαναφερθέν GreekLit που το δημόσιο λογιστικό απαγορεύει στο ΥΠΠΟΑ να τρέξει απευθείας, αφετέρου για να υπάρξει ένας καλύτερος συντονισμός στο κατακερματισμένο (και όχι μόνο από την πλευρά των εκδοτών) τοπίο του βιβλίου, καθώς για παράδειγμα οι βιβλιοθήκες δεν εποπτεύονται από το ΥΠΠΟΑ.
Παράλληλα, έχουν ήδη γίνει σημαντικές ενέργειες για την προστασία του κλάδου και των δημιουργών στο επίπεδο των πνευματικών δικαιωμάτων, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη νομοπαρασκευαστική επιτροπή για την ενσωμάτωση των οδηγιών 789/2019 και 790/2019, ενώ μαζί θα ρυθμιστεί και ένα άλλο πάγιο αίτημα των εκδοτών, το δικαίωμα Δημόσιου Δανεισμού. Επιπροσθέτως, όπως αναφέρουν και εκδότες σε επιστολές που κατά καιρούς έχουν αποστείλει, έχω ήδη εισηγηθεί προς το Υπουργείο Οικονομικών την εξομοίωση του ΦΠΑ των e-books με τα έντυπα βιβλία στο 6%, αλλά και τη μείωση του ΦΠΑ για την παραγωγή βιβλίων ή την επιστροφή του σχετικού φόρου.
Τέλος, ως προς τη μη συμπερίληψη του βιβλίου στο Freedom Pass – που χρονικά συνέπεσε με τα δυο άρθρα γνώμης που αφιερώσατε στο βιβλίο σε διάστημα 4 ημερών – πρώτον, το πρόγραμμα στοχεύει σε κλάδους που χτυπήθηκαν πολύ έντονα από την πανδημία, καθώς προϋποθέτουν τη συνάθροιση ατόμων. Ευτυχώς, ο κλάδος του βιβλίου επέδειξε μεγαλύτερη αντοχή στην πανδημία. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ υπήρξε μεν μεταβολή του τζίρου για τις επιχειρήσεις έκδοσης βιβλίων από €331.156.000 (2019), σε €308.883.000 (2020), αλλά δεν καταποντίστηκε όπως οι παραστατικές τέχνες, ο κινηματογράφος και τα εικαστικά, ενώ αναμένουμε από την ΕΛΣΤΑΤ και τα αποτελέσματα του α’ τριμήνου 2021. Δεύτερον, να θυμίσω ότι με δικές μας εισηγήσεις προς την Επιτροπή Λοιμωξιολόγων εξαιρέθηκαν και έμειναν ανοιχτά τα βιβλιοπωλεία εν μέσω γενικού lockdown. Τρίτον, φέτος, για πρώτη φορά, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού σε συνεργασία με τον ΟΑΕΔ έχει εκπονήσει (23/4/2021) πρόγραμμα αποκλειστικά για την αγορά βιβλίων ύψους €1,2 εκατ., μέσω της παροχής voucher €20 σε 60.000 δικαιούχους, επιπλέον των κλασικών προγραμμάτων του ΟΑΕΔ, ξεκινήσαμε δηλαδή ένα πρόγραμμα μόνο για το βιβλίο.
Ως εκ τούτου, πολιτική για το βιβλίο υπάρχει αλλά αντί να εξαντλείται στην χύδην αγορά βιβλίων από συγκεκριμένους εκδότες, έχει στρατηγικό προσανατολισμό και περιλαμβάνει επιχορήγηση δράσεων πολιτιστικών και μη κερδοσκοπικών φορέων, προώθηση νέων συγγραφέων, προγράμματα εξωστρέφειας, νομοθετικές πρωτοβουλίες για τα πνευματικά δικαιώματα, επιδότηση νέων ανέργων για την αγορά βιβλίων, συνεργασία με συναρμόδια Υπουργεία όπου και όποτε απαιτείται, αναβάθμιση των υποδομών των εκδοτικών επιχειρήσεων και τόσα άλλα για τα οποία τα τελευταία δύο χρόνια εργαζόμαστε.