Κύριε διευθυντά
Κάτι από τη μικροϊστορία των προεπαναστατικών χρόνων, στον απόηχο των εορτασμών για το ’21. Γεννήθηκε στα Κύθηρα ο Ιωάννης Βηλαράς; Το ερώτημα, εν είδει υπαινιγμού, θέτει σε κείμενό του σπουδαίος καθηγητής μας της διασποράς, όπου, αφού κάνει αναφορά σε επιφανείς Ηπειρώτες διανοούμενους του Διαφωτισμού, όπως ο Μεθόδιος Ανθρακίτης (1660-1736), ο Αθανάσιος Ψαλίδας (1767-1829), ο Ευγένιος Βούλγαρης (1716-1806), κλείνει το σχετικό κεφάλαιο με ιδιαίτερη αναφορά στον Ιωάννη Βηλαρά (1771-1823).
Εκεί, ο συγγραφέας υιοθετεί μεν τα Κύθηρα ως τόπο γεννήσεως του γνωστού εκπροσώπου της πρώιμης λογοτεχνικής μας περιόδου, για να το αμφισβητήσει παρακατω, στην ίδια παράγραφο:
«[…] Ο Βηλαράς πρέπει να έφυγε από τα Γιάννενα μετά την πυρπόληση της πόλης από τον Χουρσίτ. Πέθανε στο Τσελέποβο του Ζαγορίου λίγα χρόνια αργότερα (1823). Είχε γεννηθεί στα Κύθηρα, όπου και ο ναός της ουράνιας Αφροδίτης. Ψεύτικος ακόμα και ο τόπος γέννησης που είχε δηλώσει. Απλά, έπρεπε κάπως να πείσει τους Βενετούς ότι ήταν δικός τους. […]»
Τι θέλει να μας πει, εδώ, ο καθηγητής; Να καταγράψει, απλώς, την πρακτική των σκλαβωμένων, οι οποίοι, προκειμένου να εγγράψουν τα παιδιά τους σε ιταλικά, κυρίως, πανεπιστήμια, έπρεπε να καταφύγουν σε ταπεινωτικά τεχνάσματα οιονεί καταγωγικής/κοινωνικής αναβάθμισης; Να σταθεί στη δυνατότητα που είχε, σε αντίθεση με τους ταπεινούς συμπατριώτες του, ο πατέρας τού Ιωάννη, επιφανής γιατρός, να εξασφαλίσει στον γιο του το ποθητό κυθηραϊκό-επτανησιακό «διαβατήριο», προς τη Δύση; Ή, μήπως –με εκείνο το «ψεύτικος ακόμα» του κειμένου του–, θέλει να μας θυμίσει την πορεία του καλοσπουδαγμένου γόνου, ο οποίος με την επιστροφή του στην ηπειρώτικη πρωτεύουσα διορίστηκε προσωπικός γιατρός του Βελή Πασά, γιου του Αλή Πασά, του χαρεμιού του, αλλά και του ίδιου του Αλή Πασά; Ενας διορισμός που θα εξελιχθεί σε θαυμασμό του νεαρού γιατρού προς τον προστάτη του Αλή, για το οποίο θα γράψει και τιμητικό επίγραμμα, καθώς και ποιητική ωδή, για την οποία θα κατακριθεί αυστηρά από τον Σολωμό. Σύμφωνα μάλιστα με τον μαρξιστή ιστορικό Γιάννη Κορδάτο, η εκτίμηση και ο θαυμασμός του Βηλαρά προς τον Αλή δεν πήγαζαν από κολακεία, αλλά από πραγματικό θαυμασμό προς τον φιλοπρόοδο και φωτισμένο κυβερνήτη!..
Ας είμαστε γενναιόδωροι. Ακόμη και αν τα παραπάνω, υποτιμητικά λίγο πολύ –υποθέσεις τα περισσότερα στο κάτω κάτω– είναι αλήθεια, δεν αναιρούν τη μεγάλη μας οφειλή προς τον Ηπειρώτη γιατρό και λογοτέχνη. Ποια οφειλή; Να θυμίσω ότι το τραγούδι-διαμαντάκι της δημοτικής μας μουσικής «Πουλάκι ξένο, ξενιτεμένο» «γράφτηκε» πάνω σε στίχους του Βηλαρά!