Kύριε διευθυντά
«Γιατί ο τάδε επιχειρηματίας που άνοιξε μια επιχείρηση 20 υπαλλήλων στη Θεσσαλία και συσκευάζει ντομάτες με “πρωτοποριακό τρόπο» αξίζει μνείας (από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας), ενώ ο δείνας που έχει καθαριστήριο και δουλεύει με τη γυναίκα του, δεν αναφέρεται ποτέ;» διερωτάται ο επιστολογράφος της «Καθημερινής» (Σάββατο, 3 Ιουλίου 2021) Νίκος Γιολδάσης; Καίρια ερώτηση! Για να απαντήσουμε, ας συγκρίνουμε έναν μουσικό συμφωνικής ορχήστρας πριν από διακόσια χρόνια, τον καιρό του Μπετόβεν, και έναν σήμερα. Κάνουν και οι δύο την ίδια ακριβώς δουλειά. Γιατί ο σημερινός, όμως, απολαμβάνει επίπεδο ζωής που δεν απολάμβαναν ούτε οι βασιλείς τον καιρό του Μπετόβεν; Μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, παρασάγγας καλύτερη ιατρική περίθαλψη, σχεδ ν θαυματουργά φάρμακα και εμβόλια, εγχειρήσεις με αντισηψία και αναισθησία, αντιβιοτικά, άφθονο και καθαρό νερό και τροφή, θερμαινόμενη και κλιματιζόμενη στέγη, ακώλυτη και δωρεάν πρόσβαση σε κάθε είδους γνώση και πληροφορία, σε διασκέδαση και έργα τέχνης, ασφαλείς και ταχείες μεταφορές, ταξίδια αναψυχής… Και ο σημερινός μουσικός απολαμβάνει όλα αυτά χωρίς να έχει προσπαθήσει καθόλου περισσότερο από τον προκάτοχό του προ 200 ετών. Γιατί; Δεν είναι αυτό αδικία; Η απάντηση είναι μία και μόνο λέξη: καινοτομία. Ο σημερινός μουσικός απολαμβάνει τους καρπούς από την έμπνευση και την εργασία σχετικά λίγων εμπνευσμένων ανθρώπων, εφευρετών, καλλιτεχνών και, γενικώς, δημιουργών, αλλά και του οικονομικού και πολιτικού συστήματος που έκανε αυτήν την καινοτομία κτήμα των πολλών. Ο Αμερικανός οικονομολόγος Ουίλιαμ Νόρντχαους έχει υπολογίσει ότι, στην οικονομία της αγοράς, οι δημιουργοί της καινοτομίας μπορούν να κρατήσουν μόλις το δύο (2,2% για την ακρίβεια) τοις εκατό από το συνολικό όφελος που προσπορίζουν στην κοινωνία! Ασφαλώς υπάρχουν και αποτυχημένες ή ψευδώνυμες καινοτομίες. Είναι, όμως, προφανές γιατί η καινοτομία απολαύει τόσης δημοσιότητος και η συνεπής εργασία όχι.
Καλά, θα ρωτήσει κανείς, τόσο κουτός ή, έστω, αφιλοκερδής αλτρουιστής είναι ο Στιβ Τζομπς, ο Μπιλ Γκέιτς, ο Τζεφ Μπέζος, ο Ελον Μασκ να κρατούν μόνο το 2,2% από το όφελος που προσπορίζουν στην κοινωνία; Οχι βέβαια! Αλλά η οικονομία της αγοράς τούς εξαναγκάζει, αν θέλουν να πλουτίσουν, να προσφέρουν στις μάζες κάτι καλύτερο από τους ανταγωνιστές τους ή το ίδιο προϊόν ή υπηρεσία σε χαμηλότερη τιμή. Η ελευθερία του καθενός, που έχει μιαν καινοτόμο ιδέα, να δοκιμάσει να την εφαρμόσει σε ανοικτή, ανταγωνιστική αγορά, εξασφαλίζει τη διάδοση της καινοτομίας στους πολλούς ανιδέους (και αναξίους αυτής) Αντιοχείς. Στους τζαμπατζήδες! Η μέτρηση του Νόρντχαους μας δείχνει και πόσο ανόητος είναι ο πολιτικός θόρυβος των απανταχού λαϊκιστών για την «ανισότητα» του εισοδήματος και του πλούτου. Για τα φραγκοδίφραγκα του 2,2% των λίγων οι υπέρμαχοι της «δίκαιης ανάπτυξης» προτείνουν να θυσιάσουμε το 97,8% των πολλών. Αλλά τοκίζουν στην άγνοια και στην αδιαφορία, όπως και στον φυσικό φθόνο και στη μειονεκτικότητα του ανθρώπου. Και, δυστυχώς, πάρα πολλές φορές βρίσκουν και αυτοί βήμα στα μέσα μαζικής επικοινωνίας και κερδίζουν.