Κύριε διευθυντά
Με αφορμή την προ εβδομάδων έναρξη της σχολικής χρονιάς, θα ήθελα να μοιραστώ ένα μάθημα ενάρετου εμπορίου που δέχθηκα από ένα ζεύγος βιβλιοχαρτοπωλών της Λαμίας, κατά τη δεκαετία του ’50. Την πρώτη επίσκεψη στο κατάστημα Παραδείση την κάναμε με τον πατέρα μου, όταν από τα ορεινά του νομού εγκαταστάθηκα στην πόλη με την εγγραφή μου στην πρώτη οκταταξίου. Νιώθοντας ευπρόσδεκτος, σιγά σιγά, πύκνωνε η συχνότητα και μεγάλωνε η διάρκεια των επισκέψεων. Σε λίγο είχα νομιμοποιηθεί ως άτυπος βοηθός σε ένα χώρο-στέκι της αστικής διανόησης της πόλης. Το πρώτο που με προσείλκυσε εκεί ήταν η σοβαρότητα με την οποία το ζεύγος Παραδείση αντιμετώπιζε τους μικρούς πελάτες-μαθητές, αφιερώνοντάς τους όσο χρόνο χρειαζόταν για να ευχαριστηθούν τις αγορές τους.
Η κ. Παραδείση εξυπηρετούσε την πολυπληθή πελατεία που είχε να κάνει με τον όγκο των τυποποιημένων εμπορευμάτων: Ενα κουτί πινέζες. Ενα Φάμπερ Νο 2. Ενα στυπόχαρτο. Ενα μέτρο χαρτί μπρίστολ. Μια μπλε κόλλα. Επεφταν οι παραγγελίες… Ο Παραδείσης είχε την ευθύνη για τα εμπορεύματα που απαιτούσαν ορισμένες τεχνικές γνώσεις. Ειδικότερα, τις χρονιές εκείνες ήταν, αποκλειστικά σχεδόν, απασχολημένος με τους στυλογράφους πένας, που έκαναν τότε την εμφάνισή τους. Εκείνο το πανέμορφο εργαλείο που αστραπιαία θα εκτόπιζε κονδυλοφόρους, πένες και μελανοδοχεία. Υπήρχε μεγάλη ποικιλία ποιοτήτων και τιμών. Ομως, το μέγα πλήθος των μαθητών αγόραζε τα πιο φτηνά, που, αλίμονο, δεν θα αργούσαν να χαλάσουν: «Της Κυριακής χαρά και της Δευτέρας λύπη».
Ετσι, μια γωνία του μαγαζιού είχε μετατραπεί σε πάγκο εργασίας, όπου ο Παραδείσης σκυμμένος πάλευε για να έχει το κάθε «στυλουδάκι» επισκευασμένο την ώρα που είχε υποσχεθεί στους μικρούς πελάτες του.
Το δεύτερο που μου τράβηξε την προσοχή ήταν ότι σπάνια πληρωνόταν γι’ αυτές τις επισκευαστικές υπηρεσίες. Και σπανιότερα απέρριπτε κάποια επισκευή. Σχεδόν πάντα έδινε στο εργαλειάκι τού καθενός μια παράταση ζωής: «Ασ’ το να δω τι μπορώ να κάνω», ήταν η μόνιμη επωδός. Εξήντα σειρές πρωτάκια πέρασαν από το μαγαζί. Εκεί, όλος εκείνος ο παιδόκοσμος ένιωσε, με τη βοήθεια του ζεύγους, το πέρασμά του στη συναλλακτική ενηλικίωση. Εκεί θα αποκτούσαν ιδιότητες που οι σημερινοί συνομήλικοί τους αργούν να αποκτήσουν, όπως αυτή του υπεύθυνου συναλλασσόμενου που μπορεί να κλείνει συμφωνίες, να καταλήγει σε προτιμήσεις, να δέχεται και να δίνει μια υπόσχεση. Πέρασαν τα χρόνια, είδα και έμαθα πολλά, τίποτα όμως τόσο κρυστάλλινο όσο ο ενάρετος επαγγελματισμός που διδάχθηκα, κατά τη διάρκεια εκείνης της φιλοξενίας. Μιας φιλοξενίας, της οποίας δεν ξέρω ποιο ήταν το πιο σημαντικό: η ζεστασιά της ή η χρησιμότητά της. Γιατί, στην ευαίσθητη εκείνη περίοδο της ζωής μου, από το χωριό στην πόλη και μακριά από τη γονική επιτήρηση, ποιος ξέρει πού αλλού μπορούσε να με οδηγήσει η νεανική μου περιέργεια.