Κύριε διευθυντά
Το Αφγανιστάν βρίσκεται καθημερινά στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, λόγω της αποχώρησης των Αμερικανών και των συμμάχων τους, με αποτέλεσμα να επικρατήσουν οι σκοταδιστές Ταλιμπάν. Αυτό μας δίνει αφορμή να θυμηθούμε ότι το Αφγανιστάν είναι η αρχαία Βακτριανή, για την οποία μιλάει ο Καβάφης στο ποίημά του με τίτλο: «Στα 200 π.Χ.»: «Και την κοινή ελληνική λαλιά/ ως μέσα στη Βακτριανή/ την πήγαμε, ως τους Ινδούς».
Οι διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου ίδρυσαν πολλά ελληνικά βασίλεια στη Μέση Ανατολή και στην Κεντρική Ασία, τα οποία ήκμασαν επί δύο-τρεις αιώνες.
Ενα από αυτά ήταν και το Ελληνοβακτριανό βασίλειο. Υπήρχε λοιπόν έντονη παρουσία της ελληνικής γλώσσας υπό την ελληνιστική μορφή της. Είχε φροντίσει γι’ αυτό ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος κατά τη σύντομη βασιλεία του. Οπως περιγράφει ο Πλούταρχος: «Αλέξανδρος τρισμυρίοις παίδας Περσών επιλεξάμενος, εκέλευσεν γράμματα μανθάνειν ελληνικά». Ηταν μία αρχή. Την προσπάθεια συνέχισαν αποτελεσματικά οι διάδοχοί του, με συνέπεια η ελληνική γλώσσα να κυριαρχήσει σε όλο σχεδόν τον τότε γνωστό κόσμο. Το μαρτυρεί ο Κικέρων (1ος αιώνας π.Χ.). Μέγιστος των Ρωμαίων ρητόρων, συγγραφέας και πολιτικός, ο Κικέρων, απευθυνόμενος σε φίλο του, έγραψε: «Αν νομίζουν μερικοί ότι, γράφοντας στίχους στα λατινικά κι όχι στα ελληνικά, θα αποκτήσουν μεγαλύτερη δόξα, πλανώνται πλάνην οικτράν. Η ελληνική γλώσσα ομιλείται από όλα σχεδόν τα έθνη». Ο ίδιος είπε: «Ει οι θεοί διαλέγονται, την των Ελλήνων γλώτταν χρώνται». Ηταν λάτρης του πολιτισμού και της γλώσσας των Ελλήνων, όπως και οι περισσότερες μεγάλες ρωμαϊκές προσωπικότητες. Είχαν λάβει ελληνική μόρφωση και μιλούσαν ελληνικά.
Οταν λοιπόν το 395 μ.Χ. η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διασπάστηκε στη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (ΔΡΑ) με έδρα τη Ρώμη και στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (ΑΡΑ) με έδρα την Κωνσταντινούπολη, η τελευταία βρέθηκε να περιλαμβάνει λαούς που μιλούσαν, κατά βάσιν, ελληνικά. Ηταν, κατά συνέπεια, αναπόφευκτο να έχουμε διγλωσσία στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία: Επίσημη γλώσσα του κράτους, η λατινική, καθομιλουμένη η κοινή ελληνιστική. Αυτό κράτησε μέχρι τον 7ον αιώνα μ.Χ. Τότε, ο αυτοκράτωρ Ηράκλειος καθιέρωσε ως επίσημη γλώσσα της αυτοκρατορίας την ελληνική.
Η ελληνική γλώσσα βγήκε λοιπόν νικήτρια στη διαμάχη με τη λατινική. Ετσι, η πολυεθνική Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, βυζαντινή, όπως συνηθίζουμε να την ονομάζουμε, από δίγλωσση έγινε μονόγλωσση με μοναδική γλώσσα την ελληνική. Η πασίγνωστη βυζαντινολόγος Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ θεωρεί ότι άκριτα την ονομάζουμε «βυζαντινή». «Ρωμανία» ήταν το όνομά της. Την άποψη αυτή υποστηρίζει και ένας άλλος βυζαντινολόγος, του King’s College του Λονδίνου, ο κ. Διονύσης Σταθακόπουλος, στο προσφάτως κυκλοφορήσαν βιβλίο του «Μικρή Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας». Και αυτό μέχρι το 800 μ.Χ., οπότε, όπως αναφέρει ο κ. Σταθακόπουλος, πολλοί άρχισαν να αποκαλούν ελληνική την αυτοκρατορία. Η κ. Αρβελέρ επαναλαμβάνει στο πρόσφατο βιβλίο της «Πόσο ελληνικό είναι το Βυζάντιο;» αυτό που έγραψε και αλλού: «Αδιόρθωτοι εμείς (οι Νεοέλληνες) ονειροπόλοι, μιλάμε για Αγιά-Σοφιά και κλαίμε για την Πόλη».
Εν κατακλείδι, έχουμε μεν ένα πολυεθνικό κράτος, αλλά ελληνόφωνο και με ελληνική παιδεία. Κράτος ελληνικό, σύμφωνα με τη ρήση του Ισοκράτη: «Ελληνες εισίν οι της ημετέρας παιδείας μετέχοντες.» Την ίδια ιδέα εξέφρασε, 18 αιώνες αργότερα, και ο Βυζαντινός φιλόσοφος Πλήθων ο Γεμιστός: «Ελληνες εσμέν ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρούσιν».
Ανεξάρτητα από το πόσο αληθινή είναι η ονομασία «Ελληνική Αυτοκρατορία», ως ελληνική έχει εγγραφεί στο ελληνικό συλλογικό υποσυνείδητο η βυζαντινή ή, όπως αλλιώς έχει ονομασθεί, Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Εδώ έχει θέση αυτό που έγραψε ο Βολταίρος: «Στη ζωή είναι αδιάφορο αν κάτι είναι πέρα για πέρα αληθινό ή αν έχει περάσει για αληθινό». Ούτως ή άλλως, ήταν μια λαμπρή νίκη της πανίσχυρης, της υπέροχης ελληνικής γλώσσας. Μια κατάκτηση χωρίς πολέμους, αιματοχυσίες και βαρβαρότητες.