«Ευτυχώς είχα έναν γενναίο αντίπαλο»

Κύριε διευθυντά
Δύο υποδείγματα ηγεσίας και ηγετών ανακάλεσε στη μνήμη μας ο θάνατος του Φρεντερίκ ντε Κλερκ, τελευταίου προέδρου του καθεστώτος του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική και βασικού πρωταγωνιστή της μετάβασης της χώρας στη δημοκρατία: το δικό του και του τυπικού, συμβατικού αντιπάλου του, Νέλσον Μαντέλα. Δύο υποδείγματα υπερβατικής και αντισυμβατικής ηγεσίας που, ευστοχότατα, επιβραβεύτηκε στο πρόσωπο των δύο πρωταγωνιστών, με την απονομή σε αυτούς του βραβείου Νομπέλ Ειρήνης το 1993. Αυτό, για την υποδειγματική, αν και δυσχερέστατη, συνεργασία τους, κατά την επεξεργασία, προώθηση και εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που οδήγησαν στην ισότητα των πολιτών και τη δημοκρατία στη χώρα τους.
Χωρίς να έχω καταγράψει την πηγή, ανασύρω από σημειώσεις μου την απάντηση του Ντε Κλερκ στην ερώτηση: «Πώς καταφέρατε αυτό τον άθλο;» – την αναίμακτη, δηλαδή, μετάβαση στο μεταρατσιστικό καθεστώς. Η απάντηση: «Είχα έναν γενναίο αντίπαλο. Δίχως τον Μαντέλα δεν θα ήταν δυνατή αυτή η μετάβαση». Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς σ’ αυτή την απάντηση, την ταπεινοφροσύνη της ή τη γενναιοδωρία της;