Κύριε διευθυντά
Ενα από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνει κάποιος που σπουδάζει φιλοσοφία ή ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες είναι να διαφοροποιεί το είναι του από τις απόψεις/ιδέες του. Ετσι, μπορούμε να συζητάμε διάφορες ιδέες, χωρίς να αισθανόμαστε πως γίνεται προσβλητική επίθεση στο πρόσωπο που ενστερνίζεται τις ιδέες που τυχόν αμφισβητούνται. Προφανώς, προσπαθούμε να αποφεύγουμε φράσεις όπως «κάνεις λάθος», αλλά ακόμη και τότε δεν κάνουμε το εσφαλμένο λογικό άλμα στο «είσαι λάθος». Αλλά ακόμη κι αν πει κάποιος «είσαι λάθος», τότε αντιδράμε σ’ αυτόν θετικά, θεωρώντας πως ήταν ένα εκφραστικό ολίσθημα. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να διαχωρίζουμε τις ιδέες από τα πρόσωπα.
Δυστυχώς, το εσφαλμένο λογικό άλμα νομίζω πως έγινε κατά την απάντηση του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη στην Ολλανδή δημοσιογράφο κ. Μπέχελ, όταν μίλησε περί προσβολής αυτού και του ελληνικού λαού, και η ακόλουθη ad hominem αψιμαχία θύμιζε το σκιτσάκι Argument Clinic (Κλινική Επιχειρημάτων) των Monty Python, όπου λαμβάνει χώρα μια συζήτηση του τύπου «σου είπα», «δεν μου είπες». Το σκιτσάκι αυτό έχει χαρακτηριστεί ως ένα καλό παράδειγμα του πώς να μη συζητάει κάποιος. Παρόλο που ο διαχωρισμός ιδεών και προσώπων επιφέρει πρόοδο, δυστυχώς στις μέρες μας είναι δύσκολο να γίνει συζήτηση για αμφιλεγόμενα και σημαντικά θέματα, χωρίς να υπάρχει ένας προσβεβλημένος. Και για να μην υπάρχουν προσβεβλημένοι, αποφεύγουμε να θέτουμε σκληρές ερωτήσεις, με θύμα τις ιδέες. Αυτό όμως δεν είναι υγιές, και αντιθέτως πρέπει, ειδικά αυτοί από εμάς με θέση ισχύος, να αναζητάμε και να απαντάμε με ηρεμία σε δύσκολες, και ίσως προκλητικές, ερωτήσεις. Πράγματι, η συζήτηση και αμφισβήτηση ιδεών είναι ένα πολύ σημαντικό αγαθό που δεν πρέπει να θυσιαστεί για χάρη μη προσβολής κάποιου.