Κύριε διευθυντά
Δεν είχα καμιά αμφιβολία ότι ο συνομιλητής μου ήταν άνθρωπος ευφυής και συνεννοήσιμος. Για αυτό η δήλωσή του ότι έχει ενδοιασμούς για το εμβόλιο με εξέπληξε. Εσπευσε όμως να με πληροφορήσει ότι έχει κάνει και τα τρία εμβόλια. Και πρόσθεσε ότι από τη στιγμή που οι χώρες ανά την υφήλιο αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν τον κορωνοϊό με lockdowns και εμβόλια, το να πήγαινε αντίθετα θα ήταν σκέτη ηλιθιότητα.
Ο ενδοιασμός του έχει να κάνει με τη «στρατηγική». Για να μου εξηγήσει τι εννοεί ανέτρεξε στην ιστορία των πανδημιών και σημείωσε ότι «ήρθαν και έφυγαν». Οι κοινωνίες πλήρωσαν το κόστος γιατί δεν είχαν άλλη επιλογή. Με τον κορωνοϊό η διαφορά είναι ότι νομίσαμε ότι είχαμε μια άλλη επιλογή, αυτήν που υιοθετήσαμε. Αποφασίσαμε να εγείρουμε απέναντί του μια πανοπλία πρωτόγνωρη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Επιστρατεύσαμε την επιστήμη, τους θεσμούς, τις κοινωνικές δομές, την επιχειρηματικότητα, σε πανεθνικό επίπεδο. Τι πετύχαμε ύστερα από δύο χρόνια; Στάθηκε κανείς να αναλογιστεί ποιο είναι μέχρι στιγμής και ποιο οιωνίζεται το συνολικό κόστος αυτού του πολέμου; Και μάλιστα για ένα αμφίβολο αποτέλεσμα; Θα είναι η μετα-κορωνοϊκή εποχή, αν ποτέ δικαιωθούμε να μιλήσουμε για μια τέτοια εποχή, ίδια με τις εποχές που ακολούθησαν τις αρχαιότερες πανδημίες, όταν οι άνθρωποι ανέπνεαν μετά τη σάρωση του κύματος και ξανάβρισκαν τον βηματισμό τους; Μήπως τελικά δεν θα πρόκειται για νίκη κατά του ιού άλλα για μια συνθήκη συμβίωσης μαζί του, με τον τρόμο των μεταλλάξεων να κρέμεται μονίμως πάνω από το κεφάλι μας; Μπορείς να αρνηθείς, συνέχισε ο συνομιλητής μου, το ενδεχόμενο ότι αν αφήναμε τον ιό ελεύθερο χωρίς lockdowns και εμβόλια θα είχαμε προ πολλού κτίσει το πολυπόθητο τείχος της ανοσίας; Φυσικά δεν ήταν τόσο αφελής για να μην αναφερθεί στο κόστος αυτού του τείχους. Το έκανε μάλιστα με μια δόση αυταπάρνησης. Αναγνωρίζω βέβαια, μου είπε, ότι αν αφήναμε την πανδημία να πορευθεί ανενόχλητη εγώ και εσύ κατά πάσα πιθανότητα δεν θα ήμασταν τώρα εδώ να συζητούμε το θέμα. Αλλά εμείς είμαστε μόνο δυο δέντρα μέσα στο δάσος.
Σταμάτησε εδώ αφήνοντας σε μένα τον ρόλο να υποστηρίξω την αντίθετη στρατηγική, αυτή που ακολούθησαν σχεδόν όλες οι χώρες. Δέχθηκα την πρόκληση καθώς υποπτεύθηκα ότι πρόκειται για μια υποβόσκουσα, ίσως μάλιστα διογκούμενη με τον χρόνο, αβεβαιότητα για το πού πορευόμαστε με την τρέχουσα πανδημία. Γρήγορα διαπίστωσα ότι δεν μπορούσα να τον αντικρούσω με «στοιχεία». Εχουμε βέβαια ισχυρούς λόγους από την επιδημιολογία των ασθενειών να υποθέσουμε ότι ο αριθμός των θυμάτων θα είναι πολύ μικρότερος, αλλά πάλι πρόκειται για μια υπόθεση. Οσο για το «άλλο» κόστος, το οικονομικό, το κοινωνικό και το ψυχολογικό, βρισκόμουν σε χειρότερη θέση. Πώς θα μπορούσε κανείς να κάνει τη σύγκριση του κόστους που θα έχουμε πληρώσει όταν επιτέλους έλθει το πολυπόθητο τέλος της πανδημίας με το κόστος αν αφήναμε τον ιό «ανενόχλητο» να συμπληρώσει τον κύκλο του; Επιπλέον, μένει ανοιχτό το θέμα της μετά κορωνοϊό εποχής που για τον συνομιλητή μου θα είναι πιο δύσκολη από αυτήν που θα είχαμε αν αφήναμε, όπως σε άλλες εποχές, την πανδημία να ακολουθήσει τη «φυσιολογική» πορεία της.
Ευτυχώς γρήγορα διαπίστωσα ότι υπήρχε ένα κενό στο επιχείρημά του. Οχι, δεν είχαμε άλλη επιλογή. Αν έχεις τη δυνατότητα να σώσεις ανθρώπινες ζωές, αυτή είναι και η μόνη σου επιλογή. Ολα τα άλλα περιέρχονται σε δεύτερη μοίρα: τα ατομικά δικαιώματα, οι λανθασμένοι χειρισμοί, ακόμα και η κερδοσκοπία. Ο πολιτισμός μας κτίστηκε πάνω στην αξία της ανθρώπινης ζωής. Η τακτική του Καιάδα μας απωθεί, η τέχνη του Ιπποκράτη μας γοητεύει. Υπάρχει κόστος, αναμφίβολα, μάλιστα ένα αυτο-τροφοδοτούμενο κόστος. Κρατάμε τους ηλικιωμένους εν ζωή με κόστος. Ταυτόχρονα αυξάνουμε τον αριθμό αυτών που πάσχουν με άνοια, της οποίας η φροντίδα διογκώνει το κόστος που το περνάμε, σχεδόν χωρίς δεύτερη σκέψη, στην επόμενη γενιά. Πόση λογική υπάρχει σ’ αυτό το επιχείρημα; αντέτεινε ο συνομιλητής μου. Θα μπορούσα να του πω ότι στην ιστορία του είδους μας, από τη στιγμή που η κοινωνική εξέλιξη πήρε τα ηνία από τα χέρια της βιολογικής εξέλιξης, η προστασία του αδύνατου έπαιξε μεγαλύτερο ρόλο από τη δύναμη του ισχυρού στην ανάπτυξη του πολιτισμού μας. Και ότι, σαν συνέπεια, η φροντίδα του αδύνατου ενσταλάχτηκε μέσα μας, από γενιά σε γενιά, ως ένστικτο που σήμερα το αναγνωρίζουμε ως ηθική επιταγή. Ομως προτίμησα μια παρομοίωση: η αξία της ανθρώπινης ζωής λειτουργεί μέσα μας όπως τα αξιώματα στα μαθηματικά – τα δεχόμαστε αν και δεν μπορούμε να τα αποδείξουμε. Οχι, δεν είχαμε και δεν έχουμε άλλη επιλογή απέναντι στην πανδημία – πέρα από αυτή που ακολουθήσαμε και ακολουθούμε. Ο συνομιλητής μου πείστηκε. Αλλα δεν ήταν ένας τυχαίος αμφισβητίας του εμβολιασμού.