Κύριε διευθυντά
Διάβασα μια πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση της διαΝΕΟσις – Επιμέλεια Θοδωρής Γεωργακόπουλος: «10 μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν την Ελλάδα». Σχολιάζω δύο από τα θέματα, για τα οποία έχω προσωπικά βιώματα: α) Κατερίνα Γαρδίκα «Η καταπολέμηση της ελονοσίας», β) Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος «Η αποδοχή και αποκατάσταση των προσφύγων στον μεσοπόλεμο». Γνώρισα την ελονοσία και την αποκατάσταση των προσφύγων στο Πλατύ Θεσσαλονίκης (νυν Ημαθίας) κατά τη δεκαετία του 1930. Στις αρχές του 20ού αι. έγινε η αποξήρανση της λίμνης των Γιαννιτσών. Με κανάλια το νερό διοχετεύθηκε στον Θερμαϊκό Κόλπο. Αποκαλύφθηκαν χιλιάδες στρέμματα γόνιμων εδαφών στον κάμπο των Γιαννιτσών. Σε μερικά σημεία όμως έμειναν υπολείμματα υδάτων, εστίες επώασης κουνουπιών (anopheles) που μεταδίδουν στον άνθρωπο το πλασμώδιο του Λαβεράν.
Τότε η ελονοσία «χτυπούσε» κάθε χρόνο το ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού και το στερούσε από την παραγωγική διαδικασία, κυρίως τους θερινούς μήνες. Εκτός από τους θανάτους, η παραγωγή έχανε εργατικά χέρια στην κρίσιμη περίοδο του θέρους.
Μέσα της δεκαετίας 1920, η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων εγκατέστησε στο Πλατύ ανταλλάξιμους πρόσφυγες από τα Φάρασα Καππαδοκίας. Τους στέγασε και τους έδωσε γεωργικό κλήρο. Ομως, καθώς ήταν ορεσίβιοι παρθένοι οργανισμοί, τους θέρισε η ελονοσία. Σε καθημερινή βάση, οι ντόπιοι κάτοικοι των γύρω χωριών, οι Ρουμλουκιώτες, όταν άκουγαν τις καμπάνες να σημαίνουν πένθιμα, έλεγαν «πέθανε άλλος ένας πρόσφυγας». (Δεν το έλεγαν τόσο ευγενικά και δεν είχαν για τους πρόσφυγες, που τους πήραν τα καλύτερα χωράφια, τα πιο φιλικά αισθήματα.) Πολλοί Φαρασιώτες που κατέβηκαν από τα ορεινά του Αντίταυρου, τρόμαξαν από τη θέρμη και μετοίκισαν προς τη Δράμα. Εκεί όμως αποδεκατίστηκαν κατά τη βουλγαρική κατοχή, το 1941.
Τη δεκαετία του 1930 και πιο πριν, η ελονοσία αντιμετωπιζόταν με κινίνη. Τότε είχαμε και το σκάνδαλο με τα φάρμακα. Βρέθηκαν στη Θεσσαλονίκη κουφέτα κινίνης με αλεύρι. Ενοχοποιήθηκε και φυλακίστηκε ο διευθυντής στο Χημείο του Κράτους διορισμένος από τον Βενιζέλο, Ευστράτιος Γαλόπουλος. Τελικά αθωώθηκε, αλλά ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές γιατί έως το τέλος τον αποκαλούσε «εντιμότατο».
Κατά τον πόλεμο, οι Γερμανοί αντιμετώπισαν το θέμα της ελονοσίας στο Πλατύ «περιβαλλοντικά». Με αντλίες αποξήραναν τα μικρά έλη και μας «ψέκασαν» με τόνους DDT. Μας απάλλαξαν από το «ρίο» (έτσι λέγαμε το τρέμουλο από τον πυρετό). Με την ελονοσία είχαμε σπλήνα και φαινόμασταν όλοι σαν γκαστρωμένες γυναίκες ετοιμόγεννες. Τότε οι Γερμανοί έφεραν και ένα συνεργείο με φωτογραφικές μηχανές. Συγκέντρωσαν από τη γειτονιά 10-12 ανθρώπους παντός φύλου και ηλικίας. Μας ξεγύμνωσαν από τη μέση και πάνω και μας έβαλαν στη σειρά κατά ύψος. Χάραξαν με χρωματιστή κιμωλία τα σημεία που έφτανε στην κοιλιά μας η σπλήνα και πήραν φωτογραφίες και ταινία. Μας είπαν πως θα τα βάλουν σε ιατρικά βιβλία για τους φοιτητές. Ημουν στο τέλος της αράδας, ο πιο μικρός. Βέβαια, ύστερα από χρόνια φάνηκε πως το DDT δεν ήταν τόσο αθώο, μα στην Κατοχή σώθηκαν εκατομμύρια θύματα της ελονοσίας. Ακόμη και σήμερα οι θάνατοι από ελονοσία υπολογίζονται παγκόσμια σε μισό εκατομμύριο τον χρόνο, κυρίως στην Αφρική. Η 25η Απριλίου ορίστηκε από τον ΟΗΕ «Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ελονοσίας». Η Ελλάδα θεωρείται «λευκή» στην ελονοσία. Εως 10-20 περιστατικά τον χρόνο.