Κύριε διευθυντά
Με έκπληξή μας διαβάσαμε στην κυριακάτικη «Καθημερινή» (15/5/2022) το άρθρο-άποψη του καθηγητή χειρουργικής και πρεσβυτέρου Δημήτρη Λινού για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης εν μέσω πανδημίας, ένα θέμα εκτός του γνωστικού του αντικειμένου, με το οποίο δεν έχει ασχοληθεί επιστημονικά.
Ως Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, η οποία ασχολείται αποκλειστικά με επιστημονικά θέματα ψυχικής υγείας, θα θέλαμε να διευκρινίσουμε τα κάτωθι, καθώς θεωρούμε ότι τέτοιου είδους απόψεις προκαλούν σύγχυση σε ένα σοβαρό θέμα δημόσιας υγείας:
Είναι γεγονός ότι η μείζων κατάθλιψη έχει αναχθεί σε ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας για όλες τις χώρες. Αποτελεί άλλωστε εκείνη την ιατρική κατάσταση που προκαλεί τη μεγαλύτερη αναπηρία, ενώ μειώνει σημαντικά, λόγω των αυτοκτονιών και της επιβάρυνσης της σωματικής υγείας, το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών που πάσχουν από αυτήν. Η πανδημία επέτεινε το ήδη υπάρχον πρόβλημα, αυξάνοντας τα ποσοστά κατάθλιψης στον γενικό πληθυσμό.
Το μοντέλο που εξηγεί καλύτερα την αιτιοπαθoγένεια της μείζονος κατάθλιψης είναι το βιοψυχοκοινωνικό. Συνεπώς, μόνο μια ολιστική θεραπευτική παρέμβαση μπορεί να οδηγήσει σε αποτελεσματική αντιμετώπισή της.
Δυστυχώς, η μείζων κατάθλιψη ακόμη και σήμερα σε μεγάλο ποσοστό υποδιαγιγνώσκεται και υποθεραπεύεται.
Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι τεκμηριωμένα αποτελεσματικά στη θεραπεία της μείζονος κατάθλιψης, η δε ισχύς της επιστημονικής αυτής τεκμηρίωσης βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο της βασισμένης σε δεδομένα ιατρικής (διπλά τυφλές ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο μελέτες). Οι όποιες ανεπιθύμητες ενέργειες που προκαλούν τα αντικαταθλιπτικά είναι ως επί το πλείστον ήπιες και εύκολα διαχειρίσιμες, αρκεί η χορήγησή τους και η παρακολούθηση του ασθενούς να γίνεται από ψυχίατρο. Η τεκμηρίωση αυτή έχει δειχτεί από πληθώρα εργασιών και μετα-αναλύσεων.
Οι ψυχοθεραπείες και οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις είναι επίσης τεκμηριωμένα αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση της μείζονος κατάθλιψης. Η τεκμηρίωση αυτή έχει δειχτεί από πληθώρα εργασιών και μετα-αναλύσεων.
Η πνευματικότητα και η θρησκευτικότητα, όσο χρήσιμες και να είναι στην προσπάθεια να αντεπεξέλθει κάποιος με καλύτερο τρόπο στις αντιξοότητες της ζωής και ακόμη και στις δυσκολίες και στις πνευματικές προκλήσεις μιας ιατρικής κατάστασης, όπως ακριβώς είναι και η μείζων κατάθλιψη, αυτό δεν σημαίνει ότι αποτελούν θεραπευτική μέθοδο αυτή καθαυτή, η οποία μπορεί να εφαρμοστεί σε αντικατάσταση επιστημονικά αποδεδειγμένων ιατρικών μεθόδων.
Εν κατακλείδι, θεωρούμε ότι τα επιστημονικά δεδομένα, αντίθετα από ό,τι γράφεται στο επίμαχο άρθρο, υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια τόσο των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων όσο και των ψυχοθεραπειών στη θεραπεία της μείζονος κατάθλιψης. Θεωρούμε σημαντικό να γίνει κατανοητό πως όποιος αντιμετωπίζει προβλήματα κατάθλιψης θα πρέπει να συμβουλεύεται και να ακολουθεί τις θεραπευτικές παρεμβάσεις που ο θεράπων ψυχίατρος θεωρεί ότι ενδείκνυνται στην αντιμετώπισή του.
Το Δ.Σ. της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας
Απάντηση
Σε απάντηση του δελτίου Τύπου της ΕΨΕ για το δημοσίευμά μου στην «Καθημερινή», θα ήθελα να τονίσω ότι πουθενά δεν αναφέρω οποιαδήποτε προσωπική γνώμη ούτε και τον όρο «μείζονα κατάθλιψη», στην οποία επικεντρώνεται η διαμαρτυρία.
Ενώ είμαι αντίθετος στις «προσωπικές» γνώμες, πιστεύω ότι οι συζητήσεις για σοβαρά ιατρικά θέματα που αμφισβητούν τρέχουσες πρακτικές ή προτείνουν εναλλακτικές προτάσεις πρέπει να συζητούνται με αντικειμενικότητα και ειλικρίνεια. Οι δημοσιεύσεις σε peer-reviewed έγκριτα ιατρικά περιοδικά, προοπτικές μελέτες, ανασκοπήσεις, μετα-αναλύσεις εξασφαλίζουν τη βάση για τέτοιες συζητήσεις.
Το συγκεκριμένο θέμα της αποτελεσματικότητας ή μη των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων το ανέδειξαν στη δημοσιότητα οι New York Times, βασιζόμενοι σε πρόσφατη καλά σχεδιασμένη επιστημονική μελέτη με (μεταφρασμένο) τίτλο «Αντικαταθλιπτικά και ποιότητα ζωής σε ασθενείς με κατάθλιψη» (Omar et al, 2022).
Η συζήτηση για την ορθότητα ή μη των συμπερασμάτων μιας δημοσιευμένης επιστημονικής μελέτης περιλαμβάνει τις έγγραφες αντιρρήσεις των αντιτιθέμενων επιστημόνων, οι οποίες και πάντοτε δημοσιεύονται σε επόμενα τεύχη του περιοδικού, αφού πάλι περάσουν από την κρίση συναδέλφων τους για την επιστημονικότητα των αντιρρήσεων.
Η άποψη της ΕΨΕ και οι αναφερόμενες επιστημονικές μελέτες που αφορούν τη «μείζονα κατάθλιψη» θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο να συζητηθούν με τους συγγραφείς της συγκεκριμένης μελέτης.
Οι υπόλοιπες αναφορές μου σε προοπτικές μελέτες και ανασκοπήσεις σε έγκριτα ιατρικά περιοδικά από συγγραφείς που ανήκουν στη Mayo Clinic και στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ έχουν σκοπό να δώσουν την ευκαιρία να συνεχισθεί και στην Ελλάδα η επιστημονική συζήτηση για τον ρόλο της θρησκείας στην υγεία, που αποτελεί ένα ανερχόμενο θέμα στη διεθνή ιατρική βιβλιογραφία.
Παράλειψή μου ήταν να μην αναφερθώ σε μια σημαντική ελληνική επιστημονική δημοσίευση από τις Ιατρικές Σχολές των Πανεπιστημίων Κρήτης, Θεσσαλονίκης, Λονδίνου και Γενεύης με μεταφρασμένο τίτλο «Η νηστεία της Χριστιανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας συνδέεται με χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης και άγχους και καλύτερη γνωστική απόδοση σε άτομα μέσης ηλικίας» (Spanaki et al, Nutrients 2021).
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΝΟΣ