Κύριε διευθυντά
Ολο και περισσότερο, γνωστοί αρθρογράφοι σε διάφορα Μέσα αναφέρονται στην επερχόμενη ενεργειακή και επισιτιστική κρίση, ενώ οι κυβερνήσεις της Ευρώπης ήδη νομοθετούν, εξαγγέλλουν και εφαρμόζουν μέτρα περιστολής της κατανάλωσης για να μειώσουν τις διαφαινόμενες συνέπειες. Παρ’ ημίν κυριαρχεί ο λόγος για τις επιδοτήσεις των καταναλωτών και άλλες ενισχυτικές δράσεις, αφορμή (όπως πάντα) για αντιπολιτευτικές κριτικές και συνεχιζόμενη αντιπαράθεση. Δοκιμάζω ένα είδος déjà vu με την όλη κατάσταση: το ίδιο δεν γινόταν και στα χρόνια της οικονομικής κρίσης; Αντί να έχουμε μια ομόφωνη εθνική γραμμή που θα μας επέτρεπε να βγούμε πιο εύκολα και ανώδυνα στο «ξέφωτο», εμείς ανταλλάσσαμε ύβρεις και κατηγορίες. Απολύτως τίποτε δεν μάθαμε από την περιπέτεια αυτή, και τώρα το «παιχνίδι» της κρίσης αλλάζει επίπεδο.
Είχα γράψει επανειλημμένα στα χρόνια των μνημονίων ότι υπήρχαν δύο είδη μέτρων: αυτά που θα έπρεπε ως κράτος και πολίτες να είχαμε υιοθετήσει μόνοι μας (χωρίς να μας τα απαιτεί κανείς ξένος) και αυτά που μας ήρθαν σαν «πανωτόκια» (λησμονημένη έκφραση) από τους δανειστές επειδή ακριβώς δεν εφαρμόζαμε τα πρώτα. Το ίδιο ισχύει και τώρα και πάντοτε. Η μείωση της άσκοπης κατανάλωσης και ο εξοβελισμός της σπατάλης από τη ζωή μας είναι ατομική υπόθεση του καθενός μας, και δεν θα πρέπει να περιμένουμε να μας απαγορεύσει το κράτος π.χ. να ξοδεύουμε νερό ή καύσιμα ή ρεύμα, και να διαμαρτυρόμαστε ως μονίμως αθώα θύματα. Το κράτος μπορεί και πρέπει να βοηθάει με μέτρα στήριξης των αδυνάτων και οικονομίας κλίμακος, αυτά όμως δεν αναιρούν τα προηγούμενα. Χρειάζονται και τα μεν και τα δε. Διότι το κράτος είμαστε εμείς (όχι με τη λουδοβίκεια έννοια, ότι κάνουμε ό,τι θέλουμε), και οι ενέργειες του καθενός μας επηρεάζουν το σύνολο. Η ατομική ευθύνη δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την κοινωνική μέριμνα.