Κύριε διευθυντά
Η πρόσφατη τοποθέτηση του κ. Γ. Μαυρογορδάτου από τις στήλες της «Καθημερινής» (12/2) στο ζήτημα των ευθυνών Στεργιάδη-κυβέρνησης όπου εσκεμμένα παρεμπόδισαν τη φυγή Μικρασιατών, ώστε να μην ανατρέψουν τις εκλογικές ισορροπίες στην Ελλάδα, αποκαλύπτει μια διάσταση στον τρόπο προσέγγισης της ιστορικής έρευνας.
Ο κ. Μαυρογορδάτος, φαίνεται αποδίδει απόλυτη πίστη στις παλαιές βιβλιογραφικές καταγραφές. Ωστόσο, μια προσεκτική εξέταση στα γραπτά των Δαφνή και Ροδά που επικαλείται, αποδεικνύει ότι πρόκειται για αρθρογραφία δημοσιογράφων, σε σαφώς κομματικοποιημένες εφημερίδες, με αποτέλεσμα μόνο αντικειμενικά να μην είναι τα κείμενά τους, αφού παρατηρούνται ανακρίβειες, διαστρεβλώσεις (ακόμα και παραποίηση περιεχομένου εγγράφων). Στην περίπτωση παρουσίασης του διαλόγου Παπανδρέου-Στεργιάδη από τον Δαφνή (τα γεγονότα του 1922 αποτελούν ελάχιστο τμήμα του έργου), είναι χαρακτηριστικό ότι καλύπτει δύο μόλις γραμμές, δίχως καμία άλλη πληροφορία για το πλαίσιο της συζήτησης (τεχνηέντως δεν προσδιορίζεται χρονικά, υπονοουμένου ότι πραγματοποιείται μετά την κεμαλική επίθεση).
Συνεπώς, πρόκειται για στοχευμένη αρθρογραφία δημοσιογράφου που δεν διεξάγει ιστορική έρευνα. Αν επρόκειτο για το τελευταίο, προτού υπονοήσει μια τόσο φοβερή κατηγορία, θα προσπαθούσε να ερευνήσει το θέμα, ρωτώντας ενδεικτικά τον Πέτρο Γουναράκη, γενικό γραμματέα της Υπατης Αρμοστείας, που ως δεξί χέρι του Στεργιάδη μπορούσε να διαφωτίσει την όλη στάση του τελευταίου. Δεν τον ενδιαφέρει όμως αυτό, αλλά να περάσει συγκεκριμένες εντυπώσεις προς τους αναγνώστες της εφημερίδας.
Το ίδιο και με τον Ροδά, ο οποίος είναι ο σημαιοφόρος αμέσως μετά την Καταστροφή, στην εκστρατεία της βενιζελικής παράταξης, κατάδειξης του Στεργιάδη ως του κατεξοχήν υπεύθυνου, όπως πολύ εύστοχα αναλύει η Βικτωρία Σολομωνίδου στην κλασική εργασία της για τον Αρμοστή. Είναι εντυπωσιακό το ότι όλη η εξιστόρηση της Μικρασιατικής Εκστρατείας του Ροδά περιστρέφεται γύρω από το πρόσωπο του Στεργιάδη!
Αντίθετα με τον παραπάνω τρόπο σκέψης, στο βιβλίο μου το οποίο μνημονεύει ο κ. Μαυρογορδάτος, επέλεξα την προσέγγιση της ιστορικής έρευνας, κυρίως μέσα από τη μελέτη αρχειακών πηγών, ώστε να αποκτηθεί αντίληψη του γενικότερου πλαισίου εντός του οποίου εξελίσσονταν τα γεγονότα. Η έρευνα των αρχείων και η διευκρίνιση του γενικότερου πλαισίου, είναι αυτά που μονίμως οδηγούν στην αμφισβήτηση των παλαιών δημοσιογραφικών γραφίδων. Αναρωτιέμαι, όμως, αν κάποιος υποψήφιος διδάκτορας ακολουθούσε τη συγκεκριμένη ερευνητική προσέγγιση, αυτή θα ήταν απορριπτέα από τον επιβλέποντα καθηγητή Ιστορίας;
Στο πόνημά μου, εξετάζω αρχειακά τεκμήρια, ακριβώς στο πλαίσιο εντός του οποίου εξελίχθηκε η Καταστροφή του Αυγούστου, συνδυάζοντας τα ευρήματα συνεννοήσεων μεταξύ Στεργιάδη-Αρχιστρατήγου-Κυβέρνησης. Από όλα τα έγγραφα, ο κ. Μαυρογορδάτος απομονώνει ένα, αγνοώντας μια σειρά από παράγοντες που επηρέασαν τη λήψη αποφάσεων, όπως: διαδικασίες που είχε δρομολογήσει η κυβέρνηση για εξώθηση των Μεγάλων Δυνάμεων προς στρατιωτική επέμβαση στην περιοχή της Σμύρνης, η υποχώρηση της ελληνικής Στρατιάς την οποία ο Αρχιστράτηγος επιδιώκει να εγκαταστήσει ανατολικά της Φιλαδέλφειας (εν ανάγκη περιμετρικά της Σμύρνης), η προτεραιότητα που έχει ο Στρατός σε περίπτωση πολέμου για την κυβέρνηση και η απόπειρα αποφυγής πανικού στον πληθυσμό τη στιγμή που αρχίζουν σταδιακά πολίτες να καταφεύγουν στα νησιά του Αιγαίου. Ολα αυτά, ενώ ακόμη δεν έχει αποφασιστεί οριστικά η εκκένωση της Μικράς Ασίας, σε συνδυασμό με την έλλειψη χρόνου και επαρκών μέσων.
Τα παραπάνω, συν το γεγονός ότι μετά την έγκριση της εισήγησης Στεργιάδη, δεν έχει εντοπιστεί και εκδοθείσα διαταγή προς ενεργοποίηση μέτρων παρεμπόδισης, οδηγούν στη μεγάλη εικόνα που είναι ότι έως τις 5 Σεπτεμβρίου οπότε η Στρατιά ολοκλήρωσε την εκκένωση, μαζί με τους 200.000 στρατιωτικούς διέφυγαν στην Ελλάδα και 200.000 Μικρασιάτες (το 1/3 του χριστιανικού πληθυσμού της ελληνικής ζώνης), η οποία επιβεβαιώνεται από νεότερα στοιχεία επί του θέματος, που είχα την ευκαιρία να καταθέσω στο Συνέδριο «Από τις Σέβρες στη Λωζάννη» τον περασμένο Δεκέμβριο.