Επιφυλλίδες και άρθρα
Κύριε διευθυντά
Συνδρομητής για πολλές δεκαετίες της «Καθημερινής» και τώρα αναγνώστης της κυριακάτικης έκδοσης, διαβάζω τα άρθρα και τις επιφυλλίδες, ως του κ. Γιανναρά (21/9), η οποία μου δίδει την αφορμή για τον παρόντα σχολιασμό. Σχεδόν το σύνολο (στις κυριακάτικες εκδόσεις) του πολιτικού σχολιασμού και της επικαιρότητας αναφέρεται και πραγματεύεται τα τρέχοντα συμβάντα και τα όσα σημαντικά (!) έγιναν τα τελευταία 35-40 χρόνια, όπως τα «δωράκια» των 500.000, τα γρηγορόσημα και το «λεφτά υπάρχουν».
Σποραδικά (όχι μεθοδικά ως στόχος και σκοπός) υπήρξαν από πολλούς ενδιαφέρουσες και χρήσιμες προτάσεις και απόψεις, για νομοθετικές και θεσμικές παρεμβάσεις για την οικονομία, τη λειτουργία των υπηρεσιών κ.λπ. Oμως για τη σημερινή, καθολικά γνωστή κατάσταση «μπάχαλο» του κράτους, ως επίσης και της γνωστής απαίτησης της κοινωνίας (όχι του πελατειακού πολιτικού κατεστημένου και των μεγαλοκαρχαριών) για δράση, τίποτε το αξιόλογο και θετικό δεν γίνεται. Απουσιάζουν ή δεν ακούγονται: η θεσμική ηγεσία της χώρας, ο λεγόμενος πνευματικός κόσμος και οι έχοντες δυνατότητες πρόσβασης στα ΜΜΕ. Τι θα ήθελαν οι νεότερες κυρίως γενιές; Εκσυγχρονισμένο κράτος, κατοχύρωση του δημοσίου πλούτου και της λειτουργίας των κρατικών υπηρεσιών, για να μην είναι δυνατόν «ο κάθε είδους Κουτσόγιωργας» να ληστεύει ή να διαλύει το κράτος και μάλιστα ατιμωρητί.
Κωνσταντινος Κ. Καρδαρας
Για τον Κολοκοτρώνη
Κύριε διευθυντά
Η πρωτοβουλία της «Κ» να παρουσιάσει τους δέκα ηγέτες είναι αξιέπαινη, διότι έστω και πολύ συνοπτικά οι μη ασχολούμενοι με την Ιστορία θα πληροφορηθούν ωφέλιμα στοιχεία. Διαβάζοντας το τεύχος «Θεόδωρος πίσω από τον Κολοκοτρώνη», παρακαλώ να μου επιτραπούν κάποιες παρατηρήσεις.
1) Στη σελ. 18 γράφει ότι «ο πατέρας του Κωνσταντής σκοτώθηκε το 1770». Το ορθόν είναι το 1780, 20-7ου. (Τερτσέτη Απαντα Κολοκοτρώνη Απ/τα σελ. 73). Στην ίδια σελ.: «1770 ο Θεόδωρος με τη μητέρα του καταφεύγουν στην Αλωνίσταινα». Πάλι λάθος διότι η καταστροφή έγινε το 1780 και δεν κατέφυγαν στην Αλωνίσταινα. Ο ίδιος υπαγορεύει: «εκάτσαμε τρία χρόνια εις την Μάνη». (Απ/τα σελ. 74).
2) Στη σελ. 18 γράφει, όπως και ο ίδιος στ’ Απομνημονεύματά του ότι γεννήθηκε στις 3 Απριλίου Δευτέρα της Λαμπρής. Το ορθόν είναι 5 Απριλίου, διότι η 4η /4ου 1770 ήταν Κυριακή του Πάσχα.
3) Στη σελ. 21. Ο χορός των Ανακτόρων έγινε όχι μόνο «επ’ ευκαιρία της επανόδου του βασιλέως», αλλά κάθε χρόνο γιόρταζαν τ’ Αποβατήρια. (Ταχύπτερος Φήμη Φεβρουαρίου 1843)
4) Στη σελ. 21. «Στις 3 Φεβρουαρίου, που προσεβλήθη καθ’ ύπνον από αποπληξίαν», και στην ίδια σελ. «μετά τα χαράματα της 4ης Σεπτεμβρίου!!!». Επίσης ότι «τον βρήκαν νεκρόν οι υπηρέτες του». Το ορθόν είναι ότι «περιστοιχούμενος από τους φίλτατους υιούς του από συγγενείς και φίλους και εις τας αγκάλας αυτών εξέψυξεν». (Ταχύπτερος Φήμη ό.,π.). Βεβαίως πλησίον του ήταν και η πρώην καλόγρια Μαργαρίτα Βελισσάρη που συζούσαν και είχαν αποκτήσει τον Πάνο Β.
5) Στη σελ. 44: «Σε κάποια φάση των συγκρούσεων εγκλωβίστηκε ανάμεσα στους Τούρκους». Είναι η πρώτη σύγκρουση με τους Τούρκους παρά την Καρύταινα. Ο ίδιος υπαγορεύει: «Εκρύφθηκα εις κάτι κλαριά, τες δύο πιστόλες μου ασηκωμένες». (Απ/τα σελ. 103).
6) Στη σελ. 75: «Ο Γέρος ξανάχτισε την κατεστραμμένη από τους Τούρκους Αγία Μόνη στα Κύθηρα, το τάμα του». Το τάμα του Κολοκοτρώνη, το οποίο εκπλήρωσε, δεν έχει σχέση με τα Κύθηρα, αλλά βρίσκεται στο Χωριό Μερζέ, τώρα Εκκλησούλα, έξω από τη Μεγαλόπολη. (Απ/τα σελ. 85). Μάλιστα πήγαινε κάθε χρόνο στις 15/8ου.
7) Στη σελ. 104 γράφει ότι «ο Μάσσον πραγματοποίησε ανάκριση, έχοντας βοηθό τον Κανέλλο Δεληγιάννη». Στο Ιτς Καλέ που πήγε να τον ανακρίνει ο Μάσσον τρεις μήνες μετά την προφυλάκισή του, δεν πήγε με άλλον.
8) Στη σελ. 122 γράφει: «Αγαπήθηκε και μισήθηκε όσο λίγοι». Ο σοφός Δάσκαλος του Γένους, δικαστής αλλά και βιογράφος του Γ. Τερτσέτης γράφει ότι «η παρουσία και υπογραφή του ήταν τα ισχυρότερα όπλα… αλλά και οι απλοί Ελληνες έλεγαν: Το είπε ο Γέρος». (Τερτσέτη Απαντα σ. 324).
9) Τέλος, σελ. 25 «δεν παντρεύτηκε στην Ακοβα, που είναι κοντά στα Τρόπαια, αλλά στον Ακοβο Μεγαλοπόλεως.
Νικος Γ. Παπαγεωργιου – Ιστοριοδίφης
Oργάνωση Aγροτικής Oικονομίας
Κύριε διευθυντά
Υπό το πρίσμα της παγκοσμιοποίησης και της απελευθέρωσης των αγορών, θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τις συνθήκες οργάνωσης που ίσχυαν σε καθεστώς προστατευτισμού.
Θα πρέπει επίσης να εξετάσουμε κατά πόσο ο προστατευτισμός (δασμοί στις εισαγωγές-ενισχύσεις στις εξαγωγές) έχει πραγματικά καταργηθεί ή έχει υποκατασταθεί με έμμεσους τρόπους και παρεμβάσεις ισοδύναμου αποτελέσματος, π.χ. ειδικοί φόροι, γραφειοκρατικά εμπόδια, «σφραγίδες», προδιαγραφές, πιστοποιητικά κ.ά.
Oλα αυτά αποτελούν τρόπους και μέσα, θεμιτά και αθέμιτα, χάριν της ανταγωνιστικότητας
Κύριος συντελεστής ανταγωνιστικότητας, ιστορικά, ήταν η μείωση του κόστους παραγωγής, που επιτυγχανόταν με τη μεγιστοποίηση των μονάδων παραγωγής (οικονομικής κλίμακας), την τυποποίηση – τυπικότητα του παραγόμενου προϊόντος, εις βάρος συνήθως της ποιότητας και της υγιεινής (πρόσθετα). Ο συντελεστής αυτός αγνόησε τις κοινωνικές εξελίξεις, τον κορεσμό, το εισόδημα και τον πολιτισμό, που εκφράζεται σήμερα με δύο εν δυνάμει συντελεστές, αυτούς της ποιότητας και υγιεινής, υπό την προϋπόθεση της επώνυμης συσκευασίας, της πιστοποίησης και τοπικότητας (ποιοτική ανταγωνιστικότητα). Στη χώρα μας πρέπει να αποκλειστεί η επιδίωξη ανταγωνιστικότητας με βάση τον συντελεστή κόστους, διότι δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις (αμοιβή εργασίας, εκτάσεις, υποδομές κ.λπ.). Υπάρχουν όμως όλα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ποιοτικής ανταγωνιστικότητας: α) Ηλιοφάνεια, ελάχιστες βροχοπτώσεις (ποιότητα – υγιεινή), βιολογική γεωργία, β) εδαφολογικές συνθήκες (μη εύφορες λοφώδεις εκτάσεις, υψόμετρα, θαλάσσια αύρα, μικροκλίματα), γ) ο πολιτισμός (γνώσεις καλλιέργειας εκατοντάδων ειδών φυτικής παραγωγής – Θεόφραστος 380 π.Χ. «Περί φυτών & αιτίων»). Oλα αυτά τα πλεονεκτήματα αποτελούν υπεραξίες, όχι μόνο σε οικονομικά μεγέθη, κυρίως όμως στον πολιτισμό.
Επειδή όμως η ποιοτική παραγωγή δεν ταυτίζεται με την ποσοτική, τότε ο μικρός κλήρος της χώρας μας ταιριάζει απόλυτα σε μια μικρού μεγέθους οικονομική εκμετάλλευση, υπό την προϋπόθεση της καθετοποίησης (πρωτογενής παραγωγή, μεταποίηση, επώνυμη συσκευασία). Αυτή η μορφή αρχικής οργάνωσης μπορεί να εξασφαλίσει ένα αξιοπρεπές εισόδημα αρχικά, αλλά στο μικρό αυτό μέγεθος θα αποκτηθούν: γνώσεις καλλιέργειας, μεταποίησης, συσκευασίας, οικονομικά μέσα και, κυρίως, το πιο δύσκολο, η γνωριμία του προϊόντος στην αγορά, μερίδιο αγοράς και φήμης. Τελικά, ο αρχικά μικρός κλήρος μπορεί ελεγχόμενα να αναπτυχθεί σε ένα οριακό μέγεθος, πάντοτε με κύριο στόχο τη μεγιστοποίηση της ποιότητας και υγιεινής των παραγόμενων προϊόντων.
Αυτός ο τρόπος οργάνωσης και παραγωγής επώνυμων ποιοτικών προϊόντων θα βρει αγορές και στο εσωτερικό αλλά κυρίως στο εξωτερικό, σε καταστήματα delicatessen, τα οποία συνεχώς πληθύνονται. Σε αυτή τη μορφή παραγωγής και κατανάλωσης υπάρχει μια αναλογία: μικρή η ποιοτική παραγωγή, μικρή και η αντίστοιχη κατανάλωση. Αυτές οι μικρές μονάδες παραγωγής θα αποτελέσουν εναλλακτικές θέσεις απασχόλησης, θα αυξήσουν το ΑΕΠ, θα εξισορροπήσουν πληθυσμιακά το κέντρο και την περιφέρεια.
Σαν επιβεβαίωση του τρόπου αυτού οργάνωσης της αγροτικής οικονομίας, θα αναφερθώ στον αμπελοοινικό τομέα, όταν τρεις – τέσσερις μικροί παραγωγοί, γύρω στο 1980, αποτελέσαμε το πρότυπο αυτό οργάνωσης, με αποτέλεσμα, σε μικρό χρονικό διάστημα, εξακόσιοι και πλέον οινοποιοί, σήμερα, να αποτελούν έναν ανταγωνιστικό σε ποιότητα τομέα της αγροτικής οικονομίας. Αν αυτό το πρότυπο εφαρμοστεί σε εκατοντάδες προϊόντα, θα έχουμε ένα ανάλογο αποτέλεσμα και μια αξιοπρεπή χώρα. Θα πρέπει τελικά να ενημερώσω τους νέους μας, που θα ασχοληθούν στον τομέα αυτό, για να μην απογοητευθούν στο ξεκίνημά τους, να μην περιμένουν τίποτε καλό από την πολιτεία και τους πολιτικούς. Είναι ανέτοιμοι, μαζί με τη Δημόσια Διοίκηση, να κατανοήσουν ότι η αρνητική αναπαραγωγή της εξουσίας δεν βλάπτει μόνο αυτούς αλλά κυρίως τη χώρα.
Aθαν. Γ. Παπαϊωαννου – Αμπελουργός – οινοποιός / Αρχαία Νεμέα
Τα λόγια του Ξενοφώντα
Κύριε διευθυντά
Στη συνέχεια της επιστολής του κ. Μπαλόγλου της 29/11, επιτρέψτε μου να αναφερθώ σ’ ένα σημαντικό αρχαίο κείμενο, τον «Οικονομικό» του Ξενοφώντα. Το βιβλίο αυτό μιλάει με τρόπο ολοκληρωμένο «περί επιστήμης τινός με το όνομα οικονομία», αναπτύσσει όμως ουσιαστικά το περιεχόμενο, τις αρχές, τις διαδικασίες και την άσκηση της διοίκησης στη δική του αγροτική εκμετάλλευση. Συστηματοποιώντας έτσι και οριοθετώντας το γνωστικό αντικείμενο της επιστήμης ή της τέχνης της διοίκησης (επιχειρήσεων). Καλύπτει στο μικρό αυτό βιβλίο όλα τα σχετικά με τη διοίκηση θέματα, π.χ. διαστέλλει τις ιδιότητες «ιδιοκτήτης» και «μάνατζερ». Ο τελευταίος, αν γνωρίζει, λέει, «ευ οικείν τον εαυτού οίκον», δικαιούται μεγάλο μισθό, γιατί δημιουργεί πλεονάσματα και πρόοδο. Μιλάει για παραγωγικότητα και κέρδος, το οποίο όμως δεν θα παραχθεί αν δεν εφαρμοστεί η επιστήμη της οικονομίας (δηλαδή διοίκησης). Ακόμη, ορίζει την έννοια της ηγεσίας ως «το εθελόντων άρχειν». Τη θεωρεί δε θείο δώρο, δηλαδή έμφυτη ιδιότητα του καλού μάνατζερ. Αναπτύσσει τα θέματα της ανάλυσης και της περιγραφής της εργασίας, της επιλογής των στελεχών, της εκπαίδευσης, της παροχής κινήτρων για παραγωγικότητα. Επίσης, το θέμα του προγραμματισμού, της ομαδικής εργασίας και της αφοσίωσης στην επιχείρηση, την αξία και σημασία του φιλότιμου και των ηθικών ανταμοιβών. Ο χώρος δεν επιτρέπει διεξοδική ανάπτυξη αυτού του βιβλίου. Το «scientific management» του Taylor, όμως, ωχριά μπροστά στο «επιστημονικό μάνατζμεντ» του Ξενοφώντα, που γράφτηκε πριν από 2.400 χρόνια! Ως πρώτος διδάξας και περιγράψας λοιπόν το αντικείμενο αυτό, ο Ξενοφών δικαιούται, πιστεύω, τον χαρακτηρισμό ως «πατέρα του γνωστικού αντικειμένου της επιστήμης της διοίκησης».
Θανασης Φροντιστης – Οικονομολόγος